Pieter Nouwen kwam begin dit jaar onverwacht uit de hoek met De pias van het Pentagon. De krant en de televisie reikten hem een thema aan dat hij niet kon negeren: het optreden van de VS-regering-Bush. Zo groot was Nouwens woede dat hij, wat hij verder ook aan het doen was aan de schrijftafel, het vooralsnog terzijde schoof, een narrenkap op zijn hoofd plantte, zijn kroontjespen sleep, en stormliep in een soort van literair pamflet a la 'Aan het volk van Nederland'. De Kop van Jut is president Uzziah Push, die als de hartenboer in een kaartspel op het omslag staat: een man die naar Nouwens vaste overtuiging oorlogszucht, messiaanse zendingsdrang en domheid in zich verenigt. Hoe moet dat aflopen?
Ex-weekbladjournalist en publicist Nouwen (hij was jaren eindredacteur buitenland bij Elsevier) schreef een meeslepende, bitterzoete slapstick over wat er zou gebeuren als de Verenigde Staten Nederland zouden binnenvallen. Bij Scheveningen, bij het Kurhaus - en wel om niemand minder dan Heinz Rogue, adviseur van de president, te bevrijden uit de Koepel, waar hij is opgesloten met andere oorlogsmisdadigers na een verkeerd afgelopen poging om het geld van geblokkeerde rekeningen van Saddam Hussein te innen ten gunste van de Republikeinse partij en de zakken van Push. Rogue (in dit boek de naam voor Carl Rove) wordt door de oude adel van Europa, in dit geval het kleine vorstendommetje Freudenfels (Nouwens Liechtenstein), die zijn neus ophaalt voor de ordinaire Amerikanen met buitengewoon veel plezier uitgeleverd aan het Internationaal Hooggerechtshof in Den Haag. Koningin Sofia van Nederland helpt haar goede vrind Groothertog Jodok Xlll von und zu Freudenfels, wiens broer, prins Arbogast, toezicht houdt op het bankwezen. (Moeiteloos herkennen we de figuren achter de fraaie namen waaronder de auteur ze wegboekt - of ze nu Jodok heten, Jan-Peter Bekenlande, minister van Buitenlandse Zaken Simon Schar of zelfs, in een terzijde, De Boy van Noordebier.)
Probleem is, dat de VS het Gerechtshof in Den Haag helemaal niet erkennen. De pauw van de wereld is op zijn staart getrapt. Niet gehinderd door hersencellen stuurt Push een invasiemacht, onder wie de special forces Tom Bruise, Brad Mitt en Leonardo di Scorpio. De laatsten komen in handen van Nederlandse soldaten tijdens een mislukte infiltratie op Koninginnedag. Het vaderlandse leger wordt in een adem door op de hak genomen: onze soldaten zijn net bezig zich te verkleden als Spanjolen, voor een jolige koninginnedagviering in Steenwijk.
Het boek is een kolderieke satire waarbij je je de tranen uit de ogen wist van het lachen. Maar met een harde en scherpe kern. Nouwen wilde het volk echt opvoeden of waarschuwen voor de Amerikanen. Hij doorsneed zijn klucht met serieuze informatie in een kadertje, verwijzingen naar websites, losse flodders van internet - zoals het gerucht dat het Pentagon zelf zorgde voor het vliegtuig dat er uiteindelijk op is neergestort op 11 september 2001. (Dat zou blijken uit de grootte van het gat in de muur of zoiets.) In deze tussenstukjes, als in de verhaallijn zelf, toont Nouwen zich een diep wantrouwer van macht en politiek. Het boek had meer aandacht moeten krijgen, alleen al omdat er weinigen zijn die zich zo gedreven uitspreken. Daarin kan Nouwen zich meten met Pim Fortuyn, Donald Rumsfeld en Paul Wolfowitz. Dat het boek weinig publiciteit kreeg, kan erop duiden dat Nederlanders geen zin hadden hun lauw-atlantische gezindheid onder kritiek te stellen of er zelfs maar over na te denken.
Anderzijds is het boek volstrekt onevenwichtig, uiterst bevooroordeeld, giftig tot op het bot, en getuigt het van een bijna fysieke walging van George Bush jr. Maar het staat Nouwen vrij om het denken te slijpen met zijn talent voor satire en sarcasme, een talent dat we al kenden De lichtwachter, met de figuur Harry Schelvis en de foute projectontwikkelaar Carl Nordlohne. Nouwen schaart zich als denker en als commentator bij de actualiteit in dezelfde hoek als de omstreden Amerikaanse documentairemaker Michael Moore (Fahrenheit 9/11) en, om in Europa te blijven, bij de intellectuele superioriteit waarmee de Duitsers hun huidige pacifisme belijden. En daar valt heel veel op af te dingen. Maar het boek maakt onrustig en het scherpt de geest.
En de auteur heeft, helaas, de laatste weken en maanden in retrospectief meer gelijk gekregen dan je tijdens het lezen ooit had durven vrezen. De paniek in de binnenste ring van de macht in Washington en de onthullingen over geregisseerde mishandelingen in de Abu Ghraib-gevangenis moeten Nouwen niet hebben verbaasd.
Pieter Nouwen, De pias van het Pentagon. Thoth, Baarn 2004,288 blz., € 14,90.
Liter 33; jaargang 7; blz 79 – 80; ( www.chroom.net/liter/33/index.htm )
