Steeds minder mensen maken gebruik van de openbare bibliotheek. In een alarmerend rapport voorspelt het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) bovendien dat de terugloop, die al in de jaren ’90 inzette, waarschijnlijk onomkeerbaar is. Jongeren lezen minder en halen veel informatie van internet. In christelijke kring lijkt de situatie vooralsnog rooskleuriger. „Bibliotheekbezoek blijft minstens gelijk.”

Albert de Jong uit Numansdorp gaf enkele jaren geleden de aanzet tot de oprichting van het Samenwerkingsverband Christelijke Bibliotheken. De aangesloten bibliotheken zijn van reformatorische en in een enkel geval van evangelische signatuur. Veelal zijn het kerkbibliotheken, die al of niet zijn ondergebracht in een kerkgebouw, maar wel alle worden gefinancierd door een kerkelijke gemeente en ook onder toezicht van een kerkenraad staan.

Als voorzitter en vrijwilliger van de christelijke bibliotheek Tolle Lege zag De Jong de noodzaak van meer samenwerking tussen de christelijke bibliotheken in het land. Niet direct omdat er zorgen waren over de bezoekersaantallen, maar vooral om praktische redenen. De Jong: „Te denken valt aan de gezamenlijke inkoop van boeken, automatiseringsprojecten en het uitwisselen van kennis met betrekking tot de bedrijfsvoering van een bibliotheek. Daarnaast is het samenwerkingsverband opgezet om de christelijke bibliotheken, vooral kerkbibliotheken, onder het stof’ vandaan te halen en aan de buitenwacht te laten zien dat ze er wel degelijk zijn. Zodoende wordt de drempel wellicht lager om ook eens bij een christelijke bibliotheek binnen te stappen.”

En dat werkt?
„In de Hoeksche Waard merken we op dit moment dat de christelijke bibliotheek breed wordt gerespecteerd. Zelfs niet-kerkelijke mensen komen er boeken lenen, bijvoorbeeld omdat ze vinden dat Beverly Lewis zulke mooie boeken schrijft en ze die in de openbare bibliotheek niet kunnen vinden. Tolle Lege in Numansdorp ging het afgelopen jaar van 7.000 naar 10.000 boekuitleningen en in twee jaar tijd van 500 naar 750 leden. Geen geringe aantallen voor een regio als de Hoeksche Waard. Een teruggang van het aantal lezers bij de aangesloten bibliotheken is volgens mij over het algemeen niet aan de orde.”

U heeft daar geen cijfers van?
„Een van de gezamenlijke activiteiten van het samenwerkingsverband is de invoering van een digitaal systeem waarmee centraal wordt geregistreerd welke boeken worden uitgeleend. Dat heeft te maken met het feit dat de Stichting Leenrecht ook van christelijke bibliotheken wil weten hoeveel boeken er worden uitgeleend, zodat uitgevers daarvoor een vergoeding kunnen ontvangen. Als samenwerkingsverband krijgen we daardoor ook zicht op het leengedrag van onze leden. Omdat het systeem pas eind vorig jaar voor de bibliotheken beschikbaar kwam en nog niet overal is ingevoerd, kan ik nog geen precieze cijfers geven. Maar ik durf wel te stellen dat het bibliotheekbezoek bij de aangesloten leden minstens gelijk blijft.”

De christelijke jeugd lees nog wel boeken?
„De invloed van de toenemende digitalisering is zeker aanwezig. Wel is te constateren dat deze invloed op het leesgedrag in reformatorische kringen minder sterk lijkt dan erbuiten. Van de aangesloten bibliotheken leent 99 procent dan geen dvd’s uit. Daar moet je als christelijke bibliotheek ook niet aan willen beginnen, want dan is het einde zoek. Het begint met een mooie dvd van John Propitius -„wat is er verkeerd aan orgelmuziek?”- en een jaar later is Dr. Quinn al geen probleem meer.”

Is er verschil tussen een kerkbibliotheek en een gewone christelijke bibliotheek?
„Ik heb Tolle Lege in Numansdorp opgezet met de gedachte dat de bibliotheek zichzelf moest bedruipen. Dat lukt op dit moment nog steeds erg goed. Maar daarvoor moeten we wel allerlei activiteiten organiseren. We hebben bijvoorbeeld een tweedehands boekenwinkel, we houden fietstochten en we geven de boekenreeks Klavertjevier uit. De internetboekhandel neemt het laatste jaar zo’n vlucht dat wij met deze neveninkomsten volledig onszelf kunnen bedruipen. Daarnaast is de bibliotheek niet kerkelijk gebonden, waardoor er veel meer mogelijkheden zijn om aan promotie- en ledenwerving te doen. De drempel om binnen te stappen of lid te worden is immers veel lager dan bij een bibliotheek van een kerk.”

Uit cijfers blijkt ook dat er elk jaar meer boeken worden verkocht, terwijl het bibliotheekbezoek afneemt. Hoe is dat in christelijke kring?
„De uitleningsaantallen wijzen erop dat mensen zeker niet bereid zijn eerder een boek te kopen dan er een te lenen. Wij hebben op dit moment in de bibliotheek in Numansdorp ook nieuwe boeken staan voor de verkoop. Ze worden wel af en toe verkocht, maar het loopt zeker niet storm. Boeken zijn over het algemeen duur. Voor grotere gezinnen is de bibliotheek een veel goedkoper alternatief dan boeken aanschaffen. En waarom zou je een boek van 20 euro kopen als je het drie weken kunt lenen voor 45 cent? Dit betekent wel dat christelijke bibliotheken ervoor moet zorgen dat ze steeds het nieuwste van het nieuwste op de planken hebben. Als ze daar met de pet naar gooien, loopt het bibliotheekbezoek drastisch terug.”

Stappen mensen nu makkelijker over van de openbare naar de christelijke bibliotheek?
„Nee, en dat is ook niet onze opzet. We willen aanvullend zijn. Jongeren zijn voor school toch vaak aangewezen op de openbare bibliotheek en een christelijke bibliotheek kan nu eenmaal niet alles bieden. We doen waar we goed in zijn: verantwoorde leesboeken bieden voor jongeren en ouderen en een ruime sortering theologie. Het is waar dat openbare bibliotheken leden verliezen, maar het gebeurt ook dat mensen die lid zijn van een christelijke bibliotheek bij de openbare bibliotheek informatieve boeken halen.”

Hebben christelijke bibliotheken voldoende personeel?
„Mij is geen geluid ter ore gekomen dat ook de christelijke bibliotheken kampen met personeelstekorten. Al deze bibliotheken draaien met vrijwilligers. Onze eigen bibliotheek in Numansdorp heeft er op dit moment dertien, met daarnaast nog twee vrijwilligers die boeken kaften. Ook als er een vrijwilliger afvalt, is er snel genoeg een nieuwe gevonden die er ook de schouders onder zet om het geheel draaiende te houden. Ik denk dat de christelijke bibliotheken met name floreren omdat ze worden gerund door vrijwilligers met hart voor de zaak.”

www.christelijkebibliotheken.nl.