De Boekenweek - dit jaar van 15 tot en met 22 maart - ligt weer achter ons. Nederland is twee boekenweekgeschenken rijker: Droomkindvan Sjaak Verboom en De pianoman van Bernlef. Beide zullen vermoedelijk op de literatuurlijst terecht komen.

Verboom denkt met ons na over het leven. Hoofdpersoon Stijn Lammers schrijft zijn eigen verhaal. "Voor mij is het een soort spel. Net als het leven zelf. Ik weet niet voor wie ik schrijf en waarom. Ik heb geen benul." Heel subtiel wordt daarna in hoofdstuk 2 van perspectief gewisseld. De geboorte van zijn zoon Abel zet het leven op z'n kop. Stijn peinst over zijn eigen jeugd en over het leven van zijn 'zandmannetje'. Onherroepelijk komt er een moment dat het zand door de zandloper is en de tijd voorbij is. 

Zijn oude vriend en leermeester Bulgers vindt die associatie 'tamelijk rigide'. Als Abel hersenvliesontsteking krijgt, valt zijn droom in duigen. Alle zorg en aandacht gaat uit naar Abel. Regelmatig bezoeken ze het ziekenhuis. Bulgers spreekt zijn bewondering daarvoor uit en vertrouwt Stijn zijn geheim toe: hij heeft zijn gehandicapte zoon verworpen. Stijn kan dat niet begrijpen en verbreekt voor een tijdje de contacten met Bulgers. Met Abel gaat het gelukkig steeds beter. Wonder boven wonder knapt hij op en dan komt het moment dat Stijn en Karin hem mee naar huis mogen nemen. "Juist nu hij het ultieme geluk gevonden heeft, gloeit de angst om alles te verliezen als een smeulend vuur in hem." 

Karin stelt daarom voor om samen een paar dagen weg te gaan. Dan hervindt hij zijn rust, vooral nadat Karin hem een liedje van Bob Dylan laat horen: / can see the Master's hand, in every leaf that trembles, in every grain of sand. De zandloper, hun zandmannetje, het vloeit samen in dit lied. Then onward in my journey l come to understand, That every hair is numbered Iike every grain of sand "Dat is volgens mij de basis van het geluk. Het móet rusten op een basis buiten mij. Anders heeft het helemaal geen basis." Daar zijn we bij de kern van het boek, want Verboom heeft deze regels als motto aan zijn verhaal meegegeven.

Sensationeel
De Pianoman is gebaseerd op een nieuwsbericht uit 2005. Een verwarde en verwaarloosde man werd in april van dat jaar in het Engelse Sheerness aangetroffen. Bernlef tekent ons in De pianoman een wereld van stilte en zwijgen. Thomas is de enige zoon van stille, stugge, maar hardwerkende mensen. Jelle en Jitske wonen in het noorden van het land, dat symbool staat voor een zeker conservatisme. Thomas en zijn ouders gaan weliswaar niet meer naar de kerk, maar hun levensstijl is van calvinistische inslag. Er wordt met een minimum aan woorden gecommuniceerd met elkaar. "Je kon je energie wel beter gebruiken dan met gepraat." Dat levert Thomas een taalachterstand op. Zijn lerares geeft hem bijles en leert hem ook wat liedjes spelen op haar piano. "Hij was een snelle leerling. De jongen was beslist muzikaal. [...] Met taal schoot het daarentegen niet echt op." 

Na zijn schooltijd krijgt Thomas een baan op de emballageafdeling van een fietsbandenfabriek. Als hij voldoende geld gespaard heeft, besluit hij van de ene op de andere dag te vertrekken. Hij gaat eerst naar Amsterdam, waar de wereld voor hem opengaat. Daar ontmoet hij een Engels meisje, Chris, met wie hij verder trekt naar Parijs. Samen delen ze een hotelkamer en Chris leeft op het geld van Thomas. Daar komt hij tot zijn schrik pas later achter als hij in Engeland is. Het weer slaat namelijk om en in de regen kan Chris geen geld verdienen. Ze is een levend standbeeld en daarom afhankelijk van het weer. Ze besluit terug te keren naar Engeland. 

Eenmaal in Dover moet Thomas in zichzelf zien te redden, omdat Chris spoorloos verdwenen is. Hij besluit naar 'North' te gaan en komt in Sheerness terecht. Om te kunnen overleven, overnacht hij in een van de bootjes in de haven die hij kan bereiken als het eb is. Als hij weer terugkeert naar het strand, wordt hij opgewacht door de politie. "Zwijgen, dacht Thomas, zwijgen is het beste." Ze denken dat hij niet kan praten en sturen hem naar een inrichting. Daar weten ze geen raad met hem. Het enige wat Thomas doet, is piano spelen. Dat is de aanleiding tot sensationele berichtgeving. De pianoman, zoals hij is gaan heten, wordt herkend door zijn oude schooljuf. Zij gaat hem uit Engeland halen en brengt hem bij zijn moeder. Zijn vader is inmiddels overleden. "Van al dat zwijgen was Jelle zo zwaar geworden dat hij was gezonken." Maar Thomas spreekt weer. "Je wordt lichter als je praat, weet je dat?" zegt hij tegen zijn moeder.

Fundament
Zowel in De pianoman als in Droomkind wordt open over seksualiteit gesproken. Verboom gaat daarin minder ver dan Bernlef. "Wat in de beslotenheid van de nacht gezegd en gedaan wordt, kun je niet zomaar aan het papier toevertrouwen zonder te vervallen tot banaliteit," laat hij Stijn zeggen. En dat maakt Droomkind beter om te lezen dan De pianoman. Bernlef zegt in het algemeen met zo weinig mogelijk woorden toch heel veel en laat de lezer verder fantaseren. Maar juist bij de seksueel getinte passages geeft hij een expliciete beschrijving, die overigens - door de ogen van Thomas gezien - wel in het verhaal past. 

Beide verhalen zijn een afspiegeling van de werkelijkheid. We hoeven er geen doekjes om te winden dat indie werkelijkheid schokkende dingen gebeuren, als we ze bekijken vanuit ons kader. De Bijbel als het fundament van ons leven heeft afgedaan. Het draait om persoonlijke beleving, waar jij je lekker bij voelt. Dat is in Droomkind duidelijk merkbaar als het om geloofsbeleving gaat, maar ook in De pianoman waarin over algemene normen gesproken wordt. Wie dus een goed boek wil lezen, kan deze twee beter laten liggen. Een ieder die geniet van taal en een goede verhaallijn waardeert, komt in beide boeken aan zijn trekken. Dat plekje op de literatuurlijst hebben deze novelles wel verdiend. 

Recensie met toestemming overgenomen uit Daniel. www.jbgg.nl