De kerk in Nederland lijkt in een nieuwe fase te zijn gekomen. Bestond de kerk een eeuw geleden nog voornamelijk uit traditionele (volks- )kerken, vandaag de dag lijkt de betekenis van deze kerken sterk verminderd te zijn. Dit alles ten gunste van allerlei nieuwe vormen van kerk-zijn, zoals vrije groepen, jeugdkerken en huisgemeenten. 

Volgens de schrijvers van Levend Lichaam is dit een heel natuurlijk proces. Kerkvormen komen en gaan, constateren Brouwer, Sengers, De Roest (allen van de Protestantse Theologische Universiteit), De Groot (Universiteit van Tilburg) en Stoppels (VU). Ze spreken in hun boek over de levenscyclus van kerken. Het levenscyclusmodel hebben ze afgekeken van de business schools van Harvard en Yale en toegepast op kerken. 

Het model telt vijf fases: geboorte, groei, continuïteit, revitalisering en sterven. Aan deze vijf fases worden evenzoveel hoofdstukken besteed. Daarnaast schetsen de heren het beeld van de kerk in Nederland, het belang van geloofsgemeenschappen en de spanningsvelden en perspectieven rond die gemeenschappen. Ze gaan ook uitgebreid in op vloeiende vormen van kerk-zijn, zoals de Alpha-cursussen, EO-koffieochtenden en Wereldjongerendagen. Deze vloeiende vormen van kerk-zijn passen goed in het laat moderne tijdperk waarin wij leven, omdat ze - veel beter dan traditionele kerken - aansluiten op de netwerkmaatschappij van nu. Wat volgens de auteurs opvalt bij deze nieuwe vormen van kerk-zijn, is de scheiding tussen vorm en inhoud. De vormen zijn volledig bijdetijds, terwijl de boodschap veelal op orthodoxe leest is geschoeid. Ze stellen de vraag of de kerk op deze manier nog wel een kritisch 'tegenover' voor het individu is.

Dr. Stoppels staat in hoofdstuk vier stil bij het actuele onderwerp kerkplanting. Van oudsher is dit niet een strategie die veel wordt toegepast door de traditionele kerk, maar buiten Europa is deze methode veelgebruikt. Zo is het in Zuid-Korea gebruikelijk dat een student theologie zijn 'eigen' gemeente start. Deze strategie lijkt nieuw, maar de apostel Paulus ging al op vergelijkbare wijze te werk. 

De laatste jaren is er in Nederland weer oog voor kerkplanting. Vooral vanuit de Christelijke Gereformeerde Kerken zijn er veel initiatieven. Maar ook valt te denken aan oecumenische gemeenten in Vinex-wijken en de Protestantse Pioniersplekken van het Evangelisch Werkverband. Een belangrijk kenmerk van kerkplanting, zo schetst Stoppels, is dat men voorbijgaat aan klassieke patronen en territoria. Kerkplanters richten zich meestal op een specifieke doelgroep. Vaak zijn het ook sterke leiders die deze kerken aan sturen: het boek noemt namen als Bill Hybels, Rick Warren, Tim Keiler en Orlando Bottenbley, allen evangelische namen. 

Evangelisch en charismatisch christendom heeft dan ook de toekomst, menen de auteurs van Levend Lichaam. Binnen deze geloofsgemeenschappen valt vaak heel wat te beleven en ze hebben een bijzondere taak voor de wereld. Voor meer vrijzinnig christendom ligt er een taak om ook tot zulke vitale vormen van gemeenschap te komen. 

Levend Lichaam is eerst en vooral een studieboek, maar het zal ieder die een missionair hart heeft veel stof tot nadenken bieden. 

Rein Brouwer, Kees de Groot, Sake Stoppels, Erik Sengers en Henk de Roest, Levend Lichaam - Dynamiek van christelijke geloofsgemeenschappen in Nederland, Uitgeverij Kok, Kampen 2007, 303 blz., € 24,50. 

Dit artikel is eerder verschenen in CV•Koers, opinieblad voor de christen vandaag. Zie ook: www.cvkoers.nl en www.tjerkdereus.nl.  
©CV•Koers/Tjerk de Reus.