'Het ietsisme heeft de toekomst' , kopte laatst het dagblad Trouw boven een artikel. Dit begrip 'ietsisme' duikt steeds vaker op. Het duidt een religieus 'gevoel' aan van veel mensen: er moet 'iets' zijn: een goddelijke energie, een 'hoger wezen' of iets soortgelijks. Want zonder dat hebben we alleen materie - en dat is ook zo mager. Over dit verschijnsel schreef de theoloog Gijs Dingemans een boek met een uitdagende ondertitel: Ietsisme - een basis voor christelijke spiritualiteit? 

Dingemans trekt de cirkels heel wijd. Hij bespreekt religie in zijn oudste vormen, natuurgodsdiensten en dergelijke, en typeert het eigene van de godsdienst van het oude Israël. Dan trekt hij de lijnen door naar het heden, waarin allerlei religies op elkaar botsen, nu er een multicultureel Europa is ontstaan. Daarna bespreekt hij aspecten van een zijns inziens levensvatbare spiritualiteit, om dat vervolgens toe te spitsen in een praktisch getint slothoofdstuk. 

De term ietsisme is in Dingemans betoog soms heel lang buiten beeld, maar als hij weer aan de orde is, wordt duidelijk dat Dingemans er wel heil in ziet. Dat heeft verschillende redenen. Dingemans vindt dat de westerse ontwikkeling in wetenschap en religie te eenzijdig het rationele aspect van het menszijn heeft begunstigd. Het ietsisme brengt een factor van vaagheid en onbestemdheid in het spel die noodzakelijk is: God is immers een mysterie. Zijns inziens komt de kern van de boodschap van de Bijbel vooral neer op 'doen': gerechtigheid nastreven en naastenliefde betrachten. Om dat laatste te bevorderen, acht Dingemans religie en spiritualiteit van groot belang. Hij ziet voor de toekomst een rijkgeschakeerd levensbeschouwelijk landschap voor zich, waarin traditionele kerken een plaats hebben naast allerlei gespreksgroepen over de zin van het leven. 

Duidelijk is dat Dingemans aansluiting vindt bij het ietsisme omdat hijzelf een tamelijk vaag en 'open' christendom voorstaat (het enige wat onaantastbaar is, lijkt het gebod tot naastenliefde te zijn). Daarbij kun je je afvragen of Dingemans niet te argeloos en te optimistisch is over de menselijke geneigdheid tot het goede. Dingemans denkt dat als mensen zich maar op een betrokken wijze openstellen voor zingevingvragen, dat dan vanzelf een ethiek van naastenliefde praktijk wordt. Maar heeft de geschiedenis van de afgelopen eeuw niet uitgewezen dat religie tot de meest onverdraagzame effecten kan leiden? En: kun je van al die (semi- )religiositeit eigenlijk wel een rechte lijn trekken naar de God van de Bijbel? 'Religie is ongeloof', zei Karl Barth 70 jaar geleden al. In een tijd van religieus pluralisme doet de kerk er beter aan op haar strepen te staan. Want wat worden ietsisten er wijzer van als zij van de kerk een schouderklopje krijgen?

Gijs Dingemans, Ietsisme. Een basis voor christelijke spiritualiteit?, Uitgeverij Kok, Kampen 2005,176 blz., € 14,90

Dit artikel is eerder verschenen in CV•Koers, opinieblad voor de christen vandaag. Zie ook: www.cvkoers.nl en www.tjerkdereus.nl.  
©CV•Koers/Tjerk de Reus.