Veel christenen zijn overtuigd van het perfectum van het geloof: het is volbracht, door Christus' lijden, sterven en opstanding. Maar wat betekent dat in het heden, in de concrete omstandigheden van het leven vandaag? Wat richt het heil, dat Christus tot stand bracht, nu precies uit? Dat is een kardinale vraag, gesteld door de theoloog dr. J. Veenhof in een van zijn opstellen uit het boek Vrij gereformeerd. Veenhof stelt deze vraag tegen de achtergrond van de charismatische vernieuwingsbewegingen, die al decennialang actief zijn in Nederland, in en om de gevestigde kerken. 

Veenhof was een aantal jaren hoogleraar aan de Vrije Universiteit. Hij heeft zijn wortels in het vooroorlogse gereformeerde leven en geldt als een groot kenner daarvan. Tegelijk weet hij zich aangesproken door de charismatische beweging. In Vrij gereformeerd, dat verscheen als jubileumboek, staat een reeks opstellen over gereformeerde grootheden als Abraham Kuyper, Klaas Schilder, Herman Bavinck en J.G. Woelderink. In het tweede deel van het boek gaat het over de Geest en zijn werk. 

In de jaren zeventig werd de Charismatische Werkgemeenschap Nederland opgericht. De bijdrage van deze beweging aan kerk en theologie vat Veenhofkort en bondig samen: "De presentie van het heil in het heden door de Geest". Dat staat niet los van het perfectum van Jezus, zo vervolgt hij: "Jezus hééft de beslissende wending teweeggebracht. Hij heeft de zege behaald. Maar dat perfectum mag en moet nu ook ons presens ( ons 'heden', het concrete bestaan van vandaag, red.) bepalen. Het presens is niet leeg; veeleer is het gevuld met de kracht van de Geest. ( .. .) Temidden van veel onheil en onheiligs is het heil present:' Dat betekent dat God niet mag worden gezien als afstandelijk, ver weg van onze leefwereld en dagelijkse bezigheden. God is door zijn Geest voluit betrokken in en bij de schepping, de mensheid en de cultuur. Het heilzame van de Geest breekt door waar rond Woord en sacrament de eenheid van broeders en zusters concreet wordt, aldus Veenhof. Maar ook waar innerlijke genezing plaatsvindt. Veenhof wijst daarbij op 'beschadigingen en verwondingen' die men in bijvoorbeeld de jeugd heeft opgelopen. "Wanhoop, angst en afkeer ten opzichte van anderen, maar ook ten opzichte van zichzelf, worden aan het licht gebracht:' 

Zo komt de hele mens,met zijn verstand én gevoel,in aanraking met het heil. Vanzelfsprekend kritiseert Veenhof hier de nadruk op het verstand, zoals dat zich in geloofszaken op de voorgrond heeft kunnen dringen. Gods heil heeft een bredere werking dan alleen het rationele aspect van het menszijn. Veenhof voert hier Calvijn op, die ook Gods Geest werkzaam zag op het veld van schepping en schepsel.

Boze machten
Veenhof constateert dat het charismatische vooral met open armen ontvangen is in pinksterkringen. Volgens hem worden daar brokken gemaakt op het moment dat het werk van de Geest, het 'pneumatische' ,los komt te staan van de schepping. Het nieuwe leven van de Geest wordt in pinkster- en aanverwante kringen sterk ervaren als in tegenstelling tot alles wat bij wereld en schepping hoort. Die worden beheerst door 'boze machten' ,zonde en zelfs demonen. Dat is een heilloos dualisme. Veenhof: "Tussen het pneumatische en het demonische valt dan het creatuurlijke weg:' 

Veenhof is een interessante denker in het spanningsveld tussen het aloude gereformeerde erfgoed en de tendensen naar vernieuwing, die zich vandaag manifesteren. Hij is geraakt door het charismatische, maar is tegelijk door en door gereformeerd. Hij is ook niet opgefokt of drammerig. Het charismatische mag je niet beperken tot de opzienbarende gaven (tongentaal, genezing). Mensen die vooral op het opzienbarende focussen, acht Veenhof geen serieuze gesprekspartners. Hij heeft een open oog voor wat er misgegaan is op charismatisch vlak. Tegelijk wil hij niet blijven staan bij de constatering dat de mens 'vanzelfsprekend' nog zondigt, ziek is, psychische problemen ervaart - óók nadat hij of zij tot geloof gekomen is. "Vanuit het heil in Jezus is dat 'vanzelfsprekende' bepaald niet iets, dat vanzelf spreekt:' 

Jan Veenhof, Vrij gereformeerd - Verzamelde artikelen, bezorgd door Dirk van Keulen e.a., Uitgeverij Kok, Kampen 2005, 368 pag., € 9,95 

Dit artikel is eerder verschenen in CV•Koers, opinieblad voor de christen vandaag. Zie ook: www.cvkoers.nl en www.tjerkdereus.nl.  
©CV•Koers/Tjerk de Reus.