Adriaan Bouman werkt als redacteur bij uitgeverij Den Hertog en is verantwoordelijk voor de acquisitie van romans. "Het genre bijbels-historische roman bestaat al lang," stelt Bouman. "Beroemd zijn nog steeds boeken als Ben Hur en Quo Vadis, die dateren uit het einde van de negentiende eeuw. Rond de Tweede Wereldoorlog verschenen de bekende bijbels-historische romans van Lloyd Douglas, ook in Nederlandse vertaling, zoals De mantel en De grote Visser. Rudolf van Reest schreef De grote ontmoeting, over enkele personen rondom Jezus. 

De bedoeling van een historische roman is om een stukje verleden weer zodanig tot leven te brengen, dat de lezer het idee krijgt het zelf meegemaakt te hebben. Er is altijd een groep lezers die daar belangstelling voor heeft, zeker ook als het gaat om bijbelse geschiedenis. Nu er op de christelijke markt sprake is van grote belangstelling voor fictie in het algemeen, ligt een opleving van het genre bijbels-historische roman voor de hand." Binnen de gereformeerde gezindte groeit belangstelling voor Amerikaanse christelijke boeken. "Die tendens is niet van de laatste jaren," stelt Arjen van Trigt. Hij is uitgever van Uitgeverij Boekencentrum, waar En het geschiede... verscheen, en Uitgeverij Mozaïek, waar de romans van Maier verschenen. "Sinds de romans van Bodie Thoene in 1992 verschenen, zie je een groeiende belangstelling voor Amerikaanse fictie. Dit heeft, denk ik, veel te maken met het vraag en aanbod-verhaal. De vraag naar romans stijgt de laatste tijd. Er zijn echter weinig goede Nederlandse, christelijke auteurs, die een breed publiek aanspreken. 

Terwijl er in Amerika een groot aanbod van redelijke tot goede romans is. Uitgevers vallen daardoor snel terug op buitenlandse auteurs.
Wij gaan in de eerste plaats voor de kwaliteit van het verhaal. Dat wil niet zeggen dat het allemaal literatuur moet zijn, maar binnen het genre van historische roman, thriller of psychologische roman, moet het aan de kwaliteitseisen voldoen. Daarnaast kijken we of de romans voor de Nederlandse lezer geschikt zijn, dus niet te Amerikaans. En tenslotte moeten het passen binnen het christelijke imago dat wij als uitgeverij hebben." 

Worden boeken eventueel aangepast?
"Soms, maar altijd in overleg met de uitgever of auteur. Zo hebben we bij de vertaling van De brand van Rome en Pontius Pilatus enkele dingen aangepast. Ook gaat een auteur voor ons gevoel wel eens te ver in beschrijving van seksuele zaken. Dat passen we dan aan."

Enny de Bruijn is redactrice bij het Reformatorisch Dagblad en houdt zich vooral bezig de wekelijkse bijlage over boeken. Zij ziet veel verschil tussen in in Amerikaans-christelijke romans. "Je kunt ze dus niet over één kam scheren. De historische romans lijken dichterbij de Nederlandse lezer te staan dan thrillers en apocalyptische romans. Sommige boeken hebben iets bijna-literairs, andere bieden alleen goedkope sensatie. Maar wat ze wel vaak gemeen hebben, is een flinke dosis spanning en avontuur, liefst in combinatie met romantische verwikkelingen en een geloofscrisis. Eigenlijk is de Amerikaans-christelijke roman de opvolger van de vroegere streekroman, hoewel vaak dramatischer. Liefde en oorlog - succes verzekerd." Al vindt ze het "vaak goedvertelde verhalen, het recept is meestal redelijk voorspelbaar, de stijl is niet geweldig en al die sensatie gaat me op den duur de keel uithangen - uitzonderingen daargelaten." Een ander kritiek punt betreft de geloofsbeleving. "Daarbij voel ik de nodige aarzeling. De apocalyptische romans gaan vaak uit van een dubieuze, om niet te zeggen onbijbelse theologische visie, en de thrillers mengen soms al te goedkoop bloedstollende avonturen met geloofservaringen. Wat bijbelse romans betreft, daar leidt de mix van sensationele verwikkelingen en bijbelgetrouwheid soms tot rare combinaties en vertekende beelden. In het algemeen ervaar ik een te grote nadruk op allerlei bovennatuurlijke verschijnselen: opnieuw die behoefte aan zo veel mogelijk emotie. Bijzondere ervaringen en keuzes van mensen staan in het middelpunt, zodat de kern - Gods genade, zonder enige verdienste van wie dan ook - maar al te vaak naar de achtergrond verdwijnt." Die kritiek wordt gedeeld door Bouman. "Het is verschrikkelijk moeilijk om een werkelijk bijbelgetrouwe roman te schrijven. Ook al wil de auteur nog zo dicht bij de Bijbel blijven, hij zal altijd elementen moeten toevoegen die zo niet in de Bijbel staan: dialogen, sfeertekening en vooral de karakters. Tegen dat probleem lopen wij natuurlijk ook aan als we een kinderbijbel uitgeven. Maar bij het genre bijbels-historische roman is dat wel in sterke mate het geval en worden er doorgaans grenzen overschreden. Om die reden zijn wij zeer terughoudend in de acquisitie van dergelijke boeken voor onze uitgeverij."

Waar moet een lezer opletten?
Bouman: "Probeer allereerst inzicht te krijgen in de intentie van de schrijver. Die kan antichristelijk zijn, zoals bijvoorbeeld bij De nadagen van Pilatus van Vestdijk. Is de schrijver bijbelgetrouw?
Verder maakt het verschil of bijbelse figuren, zoals profeten of discipelen, slechts fungeren als randfiguren, of dat zij hoofdpersoon zijn en het verhaal vanuit hun perspectief verteld wordt. In dat geval zal de auteur bijbelse figuren veel fictie moeten toedichten, wat de bijbels-historische betrouwbaarheid niet ten goede komt. Als het goed is, is de roman dienstbaar aan het Woord en wordt de lezer heengewezen naar de Bijbel zelf. Daarbij kan het niet gaan om sensatie of avontuur, maar puur om een getrouwe weergave van de bijbelse werkelijkheid."

Ondanks alle bezwaren, worden deze boeken veel gelezen. Hoe komt dat?
De Bruijn: "Dit is makkelijk leesvoer, je hoeft er weinig moeite voor te doen. De verhalen spelen voortdurend in op de menselijke behoefte aan zo veel mogelijk emotie, zo veel mogelijk bijzondere dingen en ervaringen. Ze bieden een flinke dosis avonturen en romantiek, terwijl het christelijke leefpatroon van de hoofdpersonen je op een aangename manier geruststelt: 'Ik mag hiervan genieten en het is nog verantwoord ook'."

Maier is één van de Amerikaanse schrijvers die het goed doet. Hoe goed?
Van Trigt: "Dat is natuurlijk bedrijfsgeheim. Nou vooruit, van Het Ramadocument zijn er meerdan 13.000 verkocht, maar dat komt omdat het in 2003 een actieboek was in de christelijke boekhandel. De historische romans verkochten eigenlijk het best. Die zijn beide tweemaal herdrukt, dat betekent dat er van bij elkaar meer dan 10.000 zijn verkocht.
Of we nog meer gaan publiceren? Paul Maier heeft nog een vergelijkbaar boek als En het geschiede... geschreven over Pasen. Dat staat nog op onze lijst. Verder weet ik dat hij nog aan een roman over Herodes werkt. Daar wachten we op. Maar hij is een auteur die grondig werk doet, dus dat kan nog even duren."

Paul Maier wordt vaak in één rij genoemd met schrijvers als Francine Rivers. Is dat terecht?
Bouman: "Nee. Maier streeft meer dan Rivers naar een zo getrouw mogelijke weergave van de Bijbel. Een roman als Pontius Pilatus heeft zelfs een duidelijk documentair karakter."
Van Trigt: "Ik denk dat hun overeenkomsten niet veel zijn. Francine Rivers is in de eerste plaats een verhalenvertelster, en een hele goede. Zij legt nadruk op het verhaal en veroorlooft zich daarom behoorlijke literaire vrijheden bij haar bijbelse romans. Paul Maier is in de eerste plaats historicus. Zijn romans kloppen historisch uitstekend, maar als romanschrijver is hij de mindere van Francine." De Bruijn: "Ze komen allebei van overzee, en ze schrijven allebei voor de christelijke markt met de oprechte bedoeling om verantwoord leesgenot te bieden in combinatie met een christelijke boodschap. Maar Rivers schrijft natuurlijk voornamelijk romantische fictie, dat is iets heel anders dan de historische fictie van Maier, die nauwgezet onderzoek verraadt. Maier is een historicus die romans schrijft, Rivers is een romanschrijfster die zich soms ook over historische en bijbelse onderwerpen buigt. Wat mij betreft zijn de thrillers van Maier typisch Amerikaanse fictie, hoewel wat beter dan gemiddeld. Maar De brand van Rome en Pontius Pilatus zijn boeken van veel meer kaliber, boeken die een indrukwekkend beeld van het vroege christendom geven." 

Dit vraaggesprek is met toestemming overgenomen uit Daniël.
www.jbgg.nl