Poorten, stukje stadsmuur, kerken, pakhuizen en oude gevels. Wie de Thea Beckman-route in Kampen loopt, struikelt bijna over de monumenten. De VVV telde ze. Het resultaat? Bijna 500.

"Hasse liet zich meetrekken naar buiten, naar het zonnige plein en daar werden ze opgenomen in de drukte en herrie van een wereldstad. Kampen in de vijftiende eeuw: in heel de bekende wereld was dat een begrip. Kleine Hasse had moeite om alles wat zij zag in zich op te nemen. Het was te veel tegelijk. Een kerk zo groot en hoog als de hemel. Straten en stegen, vol mensen, prachtig gekleed, die deftig met elkaar spraken en soms zomaar stenen huizen binnengingen. Hoge zware poorten, wagens door paarden getrokken waar de voerman naast liep, schreeuwend dat de voorbijgangers opzij moesten gaan." Uit: "Hasse Simonsdochter"

Wereldstad
Een wereldstad is Kampen niet meer. Verder hebben de wagens getrokken door paarden en schreeuwende voermannen allang plaats moeten maken voor fietsers en toeterende auto's. Toch is het niet moeilijk om je het tafereel dat Thea Beckman in "Hasse Simonsdochter" beschrijft voor te stellen. Want de monumentale kerken, kolossale poorten en oude gebouwen zijn dezelfde gebleven.

Vanaf de brug over de IJssel -het startpunt van de route- hebben wandelaars een prachtig uitzicht over de stad. Aan de rivier hebben de Kampenaren veel te danken. Dankzij de gunstige ligging aan de IJssel maakte de stad in de 12e en de 13e eeuw een enorme economische groei door. Tussen 1200 en 1500 ontwikkelde Kampen zich zelfs tot een van de machtigste Hanzesteden.

"Op de brede IJssel was het 's zomers altijd een gewemel van grote en kleine boten. () Op de kade zelf was ook van alles te zien: sjouwers die pakken en tonnen verplaatsten, drie mannen die in het rad van de kraan liepen, vissers die hun vangst aan wal brachten en vrouwen die afscheid van hun mannen kwamen nemen." Uit: "Gekaapt"!

Snuif en sigaren
De IJsselkade lag vroeger net buiten de stadsmuur. Toen die zijn verdedigende functie verloor, werden er vanaf 1840 ook langs het water huizen gebouwd. Een klein stukje van de originele verdedigingsmuur is nog te zien in de Voorstraat, een lange straat waaraan vroeger de pakhuizen stonden. De routebeschrijving wijst op een aantal panden dat nog duidelijk als pakhuis herkenbaar is.

Achter de gevel van nummer 104 lagen tabak, snuif en sigaren van Sigarenfabriek De Olifant opgeslagen. Kampen telde ooit veel sigarenfabrieken. In 1880 maakten 1400 werknemers per week zelfs 1,5 miljoen sigaren. Vergane glorie. Na de Tweede Wereldoorlog werd de sigaret steeds populairder. Bovendien werd de productie steeds verder gemechaniseerd, zodat er minder mankracht nodig was. Momenteel maakt alleen De Olifant nog maar sigaren.

De Voorstraat komt uit bij de Bovenkerk, een bouwwerk dat niet over het hoofd kan worden gezien. Nu niet, maar vroeger helemaal niet.

"In de wazige verte, achter de vonkende rivier stak de stad Kampen haar torens in de hemel en even meende Hasse boven het getjilp van de vogels uit klokgelui te horen. De klokken van de Bovenkerk? De ontzaglijke ruimte van de Sint-Nicolaaskerk, door de Kampenaren Bovenkerk genoemd, had een onuitwisbare indruk op haar gemaakt." Uit: "Hasse Simonsdochter"

In de kooromgang van de kerk zijn gedenkstenen aangebracht ter nagedachtenis aan beroemde Kampenaren. Schilder Hendrick Avercamp (hoofdpersoon uit "De Stomme van Campen") en de klokkengieter Geert van Wou ("Hasse Simonsdochter") werden hier begraven.

Stadspark
Van de drie monumentale poorten die in Kampen nog overeind staan, heeft de Koornmarktspoort de oudste papieren. De Broederpoort en de Cellebroederpoort mogen er echter ook wezen. Achter de laatste twee bevindt zich een uitgestrekt stadspark waar vermoeide wandelaars heerlijk kunnen uitrusten. Lang zitten is echter niet aan te raden, want er zijn nog zo veel mooie plekjes langs de route te vinden.

Het is heel rustig in de oude binnenstad. Weinig verkeer, alle gelegenheid dus om op de mooie gevels te letten. Tegenover de doopsgezinde kerk is een raampje met ongebruikelijke tekst te zien. "Gluren mag". Niet dat er behalve een aantal oude flessen veel te zien valt, maar het idee alleen al dat naar binnen kijken niet wordt afgestraft met een boze blik is leuk. Opeens klinkt er een luide knal door de stille straten. Voorbijgangers kijken verschrikt om. Een oude donderbus? Geen sprake van. Een autootje van de Kampense groenvoorziening komt tot leven.

Verder maar weer. Langs 't Kleinste Huisje. De onderkant van het gebouwtje is smaller dan de bovenkant. Zo is geprobeerd nog wat ruimte te winnen. Onvoorstelbaar dat er in deze tweekamerwoning vroeger een gezin met drie kinderen huisde. Allerlei verstilde eenrichtingsstraatjes geven het gevoel dat auto's hier eigenlijk helemaal niet welkom zijn. Ook sommige bewoners hebben dat idee. Aan een van de muren hangt een rijmpje: "Halt mevrouw, halt meneer, Hier de auto uitgestegen. Hier zijn geen rij-, maar wandelwegen. Laat uw auto maar staan en parkeer. Want rijden mag niet meer."

Piraten
Een stenen trap bij de haven nodigt uit tot zitten. Een oudere man knapt zijn houten boot nog wat op. "Hier werd gewerkt voor vele uren./ Met hart en ziel aan een deeg'lijk schip./ Nu moet de werfbaas sturen,/ en mijden elke klip", valt te lezen op een historische botter. Op zee dreigden niet alleen klippen. Thea Beckman laat hoofdpersoon Gerlof Eekhout in "Gekaapt!" een akelig avontuur beleven.

"Er klonk een kreet: "Piraten!" Schel gefluit snerpte over het dek. Van alle kanten kwamen de mannen aangerend. Er werden instructies geschreeuwd en wapens uitgedeeld. () Het hele gevecht, dat misschien nog geen kwartier duurde, was voor Gerlof één eindeloze nachtmerrie. De zeerovers ontwapenden de bemanning en dreven al het scheepsvolk bijeen voor de mast."

Gelukkig voor Gerlof heeft zijn vader een flink gevulde buidel en kan de koopman het door de kapers geëiste losgeld betalen. Na een tijdje in Oost-Friesland gevangen te zijn gehouden, mag hij terug naar Kampen.

"Het huis De Zwaan stond in het deftigste gedeelte van de lange Oudestraat. Hier woonden de kapitaalkrachtigste bewoners van Kampen: kooplieden, raadsheren, een goudsmid. Beneden had Pieter Eekhout zijn kantoor; in het achterhuis lag de grote keuken met schouw, waar de maaltijden werden bereid door Martha en Anna, de twee dienstboden."

Thea Beckman had met deze omschrijving het Gotische Huis voor ogen. De prachtige koopmanswoning in de Oudestraat is gebouwd rond 1500 en wordt momenteel gebruikt door het Stedelijk Museum. Op een zolder achter in de 65 meter diepe woning staat een authentieke rosmolen waarmee eeuwenlang boekweit werd gemalen. Het Stedelijk Museum toont naast een wisselende kunstexpositie een sterk variërende collectie -van een stembus die gebruikt is tussen 1960 en 1980 tot een raadsherenbeker uit 1573- uit de geschiedenis van Kampen.

Verzamelwinkeltje
De route door de historische stad verveelt geen moment. Het enige nadeel dat aan de wandeling kleeft, is de afstand. De route is namelijk ook leuk voor kinderen door de tekstfragmenten en de zoekvragen die in het boekje opgenomen zijn. De brochure belooft dat de tocht anderhalf tot twee uur duurt. Dat blijkt een wat optimistische inschatting. Er zijn zo veel uitstapjes te maken tijdens de route. Een leuk verzamelwinkeltje, een kerk, prachtige doorkijkjes in oude, smalle steegjes. Ruim drie uur onderweg zijn, is makkelijk haalbaar en dat is voor kinderen wel wat aan de lange kant. Maar een stukje afsnijden of de tocht in twee keer lopen, is natuurlijk niet verboden.

Meer informatie: VVV-ANWB Kampen, Oudestraat 151, tel. 0900-1122375 en www.vvvkampen.nl  De brochure kost 3,50 euro.



De bekende kinderboekenschrijfster Thea Beckman, die in mei dit jaar overleed, vond in de archieven van Kampen zo veel interessant materiaal dat zij vier boeken (gedeeltelijk) in Kampen situeerde: "Hasse Simonsdochter" (1983), "Het wonder van Frieswijck" (Kinderboekenweekgeschenk 1991), "De Stomme van Campen" (1992) en "Gekaapt!" (2003). Als eerbetoon voor haar vier boeken over de Hanzestad kreeg de schrijfster op 20 juni 2003 de Cultuurprijs van de gemeente Kampen. Dit vormde de aanleiding voor het uitstippelen van een speciale Thea Beckman-wandelroute door Kampen.