Stapels literatuurboeken lezen. Iedereen die ervoor staat of ooit gestaan heeft, weet dat dat je daar aardig tegen op kunt zien. Zeker als je het maar steeds voor je uit blijft schuiven. Dan kun je zelfs niet meer naar het toilet gaan zonder boek op schoot. Uit  onderzoek blijkt dat 60 procent van alle leerlingen die voor een mondeling tentamen over literatuur staan niet alle boeken leest. Er wordt dan ook massaal naar uittreksels gegrepen. Maar is die oplossing wel zo ideaal?

Slechts 40 procent van de leerlingen leest alle literatuur blijkt uit onderzoek van het NCRV-radioprogramma BuZz, collegenet.nl en schrijversnet.nl. Meestal volstaan leerlingen met het grondig doornemen van een uittreksel.

Die uittreksels komen vooral van internet. Niet minder dan 90 procent van de leerlingen zegt dit medium te gebruiken bij de voorbereiding van hun tentamen. Het onderzoek toont aan dat eenzelfde percentage van de eindexamenkandidaten regelmatig informatie over boeken en schrijvers via internet vergaart.

Bijna de helft van de scholieren gebruikt behalve internet ook uittrekselboeken. Als een boek is verfilmd, weet 30 procent van de leerlingen beslag op de videoband te leggen.

Jongeren die verwachten het alleen met een uittreksel te redden, denken dat maar 12 procent van de docenten doorheeft dat de kandidaten niet alle boeken hebben gelezen. Docenten denken zelf dat 35 procent van hen de leerlingen doorziet.

Geluk
Hoeveel jongeren leraar B. S. van Groningen inmiddels 'gesnapt' heeft, kan hij niet precies zeggen. Het zijn er volgens hem heel wat die geprobeerd hebben aan een mondeling examen te beginnen, terwijl ze niet alle boeken gelezen hadden. "Nee, het is niet altijd mogelijk om erachter te komen. Het kan natuurlijk dat je naar drie boeken vraagt die zo'n persoon wel gelezen hebt, terwijl hij of zij de andere niet eens heeft ingezien. Maar dan heb je als leerling echt geluk gehad."

De docent Nederlands van het Wartburg College, locatie Guido de Brès in Rotterdam, neemt inmiddels al tien jaar eindexamenkandidaten onder de loep. Volgens hem krijgen jongeren het wat dat betreft steeds gemakkelijker. "Er moeten wel meer verslagen worden geschreven, maar daardoor hoef je minder boeken te lezen. Jammer vind ik dat, want het is heerlijk om jongeren de liefde tot literatuur bij te brengen."

Wanneer hij twijfelt over de kennis van een leerling, vraagt hij altijd door. "Jongeren geven vaak eerlijk antwoord als ik heel concreet vraag of ze een boek echt gelezen hebben."

Op de Guido de Brès is er een regel die een leraar in dit soort situaties toepast. "Wanneer ik bijvoorbeeld een leerling die tien titels moet lezen op één boek 'snap', kan hij maximaal nog een vijf voor z'n mondeling halen. Heeft hij twee boeken niet gelezen, dan wordt het hoogstens een vier en bij drie siert er maximaal een drie op zijn lijst."

Hoe je volgens Van Groningen het beste een boek kunt lezen wil het op het mondeling allemaal goed verlopen? "Lees eerst de achterflap, daarna een uittreksel, daarna het boek en maak dan zelf een uittreksel." Volgens hem kan het op die manier bijna niet meer mis gaan. Hoewel. "Soms zijn leerlingen echt heel zenuwachtig. Dan antwoorden ze bijvoorbeeld op de vraag waar het boek "In Zijn arm de lammeren" zich afspeelt: Drenthe. Dan hebben ze waarschijnlijk het boek "Bartje" in hun hoofd. Maar je merkt snel genoeg of iemand een boek niet gelezen heeft, of dat hij gewoon heel zenuwachtig is."

Uitkijken
Alleen iets weten over de inhoud is overigens niet voldoende. "Daarmee haal je maximaal een zes of een zeven. Het gaat erom dat je een boek kunt plaatsten. Dat je bijvoorbeeld weet dat het boek "Karel ende Elegast" een middeleeuws boek is, waardoor er ook christelijke symboliek in te vinden is."

Hoewel uittreksels volgens hem een gemakkelijk hulpmiddel zijn, moet je er volgens Van Groningen ook mee uitkijken. "Sommige jongeren plukken van alles van het internet, zonder dat ze weten of het uittreksel wel betrouwbaar is. Daar kun je dus aardig de mist mee ingaan."

Van Groningen maakt de meest bijzondere dingen mee. "Een leerling kwam binnen met z'n lijst en zei er gelijk maar bij dat hij geen enkel boek gelezen had. Hij had genoeg aan het cijfer één, zei hij. Nou, daar beginnen we dus niet aan. Hij heeft de boeken alsnog moeten lezen en z'n mondeling overgedaan."