Een halve eeuw na de bevrijding is de pijn nog niet voorbij, daarvan getuigt "Nagelaten dagen". Na tien jaar zwijgen schreef Marga Minco een nieuw boek over haar enige en altijd weerkerende thema: de bittere herinnering aan een oorlog waaruit ze zonder bezit en zonder familie tevoorschijn kwam. 

"Het had geen zin", zo begint het eerste hoofdstuk, "pogingen te doen de familie Stelerius op te sporen". Aangezien Marga Minco elk van haar woorden weloverwogen een plaats geeft, kan de beginzin van deze kleine roman niet toevallig zijn. De zin van het overleven, daar zal dit boek -opnieuw- over gaan. 

De hoofdpersoon van "Nagelaten dagen" verloor tijdens de oorlog haar ouders, haar zus Bettie en haar zwager Hans. Pas als ze oud is geworden, ontdekt ze -via een dame in Jeruzalem die zich met stambomen bezighoudt- dat Eva, de zuster van Hans, nog leeft en in Californië woont. In de briefwisseling die tussen hen ontstaat, vraagt Eva de ikfiguur op zoek te gaan naar de spullen van haar ouders. 

Zodoende komt de vertelster terecht bij Attie Stelerius, die in een jappenkamp heeft gezeten en vanuit die ervaring zegt: "Weet u, ik geef totaal niet om spullen". Haar kinderen zeggen haar dat echter niet na, en zo komt het dat de ikfiguur weinig resultaat boekt bij het uitvoeren van haar opdracht. Het enige voorwerp dat Attie haar schenkt, is een blauwe, Japanse kom, maar dat gebeurt pas nadat de hoofdpersoon de zuster van Hans voor het eerst heeft ontmoet. 

Herinnering
Vier dagen logeert de ikfiguur bij Eva en elke dag ontvouwt zich een stukje van het verleden. Toch verzwijgen beide vrouwen meer dan ze in feite willen; ze zijn elkaars 'zusters' -zo zegt Eva het letterlijk-, maar ervaren machteloos dat werkelijk contact ontbreekt. Samen bekijken ze de foto's van de bruiloft van Bettie en Hans en lang vergeten feiten komen opnieuw bovendrijven in de herinnering van de vertelster. 

De laatste dag komt Eva op de proppen met een album dat Bettie op haar huwelijksdag kreeg. Pas wanneer ze het bekijkt, weet de ikfiguur dat ze het zelf was die dit album voor Bettie maakte. "Het was of de motor van mijn geheugen een slag werd teruggedraaid. Het bewijs was onmiskenbaar geleverd: zo was het. Zo hadden wij eruitgezien. Zo waren de kleine voorvallen die zoveel betekenden in onze zorgeloze jeugd. Het album bevatte drieëntwintig bladen. Ik sloeg het dicht". 

Weigert Eva aanvankelijk afstand van het album te doen, op de valreep besluit ze het toch aan de ikpersoon te geven. Daarna duurt het maanden, misschien meer dan een jaar, voordat de vertelster haar gastvrouw van destijds een tegengeschenk kan aanbieden: de Japanse kom, waaraan Eva blijkens haar brieven zeer gehecht was. Bij haar tweede bezoek ligt Eva echter ziek en verward -zonder herinnering, zonder blijk van herkenning- in een ziekenhuisbed. Ze laat de kom uit haar vingers in scherven vallen. Slechts het deksel, waarop een blauwe vogel is afgebeeld, blijft ongeschonden. 

"Het adres"
"Nagelaten dagen" gaat over de eindeloos verstrijkende dagen waarmee haar verdwenen familie de ikfiguur heeft achtergelaten, de dagen die gemis en nalatigheid van de hoofdpersoon accentueren, maar ook over de dagen die aan de hand van voorwerpen en foto's in haar herinnering terugkeren. 

De roman valt niet los te zien van Marga Minco's eerdere werk. Ze verwijst de lezer expliciet naar het verhaal "De dag dat mijn zuster trouwde" (1970). Ieder die ooit "Het bittere kruid" (1957) las -en weinig middelbare scholieren laten dat na- herkent Bettie en Hans, is vertrouwd met de vertellende ikfiguur. Veel sterker nog is de overeenkomst met "Het adres", opgenomen in de verhalenbundel "De andere kant" (1959). Daarin gaat de hoofdpersoon op zoek naar de bezittingen van haar familie. Ze komt echter tot de ontdekking dat ze geruisloos in andere handen zijn overgegaan: de dingen staan nog steeds in het huis van de mensen die ze tijdens de oorlog in bewaring kregen; de ikfiguur kan ze zien en aanraken, maar ze zijn niet langer haar eigendom. De "bewariërs" hebben ze stilzwijgend geannexeerd en de oorspronkelijke eigenares kan slechts sprakeloos verdwijnen. 

De lijnen zijn in "Nagelaten dagen" enigszins verschoven, bijgetekend, maar ze blijven een variatie op hetzelfde thema. Dat komt ook tot uitdrukking in het motto van dit boek, Lillian Hellmans definitie van het begrip "pentimento": soms schemert de oorspronkelijke opzet van een schild erij door de later aangebrachte verflaag heen en laat je de dingen op meer dan één manier zien. Dat geldt voor Marga Minco's verhalen, voor het schilderij van Bettie, voor het album van Eva, voor het bedrieglijke spel van de steeds wijkende en terugkerende herinnering. 

Puzzelstukken
"In een hoofd met deze geschiedenis vindt alles tegelijk plaats en valt er nauwelijks meer een hiërarchie op te stellen voor de dingen en gebeurtenissen die zijn losgeraakt uit een ooit bestaan hebbend verband (...). Het lege huis, de verstrooide dingen (een verdinglijkte diaspora!), de foto's, het album, al die toevalligheden die haar tot een overlevende hebben gemaakt, afscheid op een perron, de onderduik, de andere namen - steeds dezelfde puzzelstukken zijn het die in steeds andere constellaties bij elkaar worden gelegd, maar nooit een leven opleveren dat begrepen kan worden", schrijft Robert Anker in Het Parool. Misschien bedoelt Marga Minco dat inderdaad te zeggen, maar -gezien de "pentimento"-gedachte- is het tegenovergestelde evengoed mogelijk. De diverse verflagen op één en hetzelfde schilderij kunnen totaal verschillende voorstellingen oproepen. Waar de een slechts een verzameling puzzelstukken zonder enig verband ziet, kan de ander een voorraad bouwstenen opmerken, die de auteur in telkens wisselende combinaties in elkaar past. 

Juist Marga Minco bouwt elk motief zorgvuldig op, laadt haar verhaal met symboliek, staat zichzelf geen enkel betekenisloos woord toe. Dat het geheel geen zin heeft, valt daarmee moeilijk te rijmen. Ook al blijft het volmaakte patroon onbereikbaar wenken in de verte, de auteur probeert het met ieder verhaal opnieuw in woorden te vangen. Heden, verleden en toekomst schuiven aan het slot van haar boek ineen, als de ikpersoon het deksel van de Japanse kom op Eva's nachtkastje ziet staan: "De blauwe vogel met de gestrekte hals en de opgeheven snavel keek nu in de richting van het raam, of hij eindelijk kon wegvliegen".
De scherven zijn opgeveegd, de vogel is ongedeerd gebleven. 

N.a.v. "Nagelaten dagen", door Marga Minco; uitg. Bert Bakker, Amsterdam, 1997, ISBN 90 351 1911 8; 120 blz.