Het publiek liep bepaald niet storm toen in 1867 "La Legende d'Ulenspiegel" verscheen. Na de dood van auteur Charles de Coster in 1879 zou de onverschilligheid ten aanzien van dit werk langzaam wijken. Vandaag de dag staat de legende internationaal in de belangstelling, gezien de tientallen vertalingen in de wereld, met alleen al in Rusland meer dan een miljoen gedrukte exemplaren.
De Vlaamse Willy Spillebeen kwam onlangs met een gecorrigeerde en grondig herziene nieuwe druk van zijn vertaling uit 1984, die toen de eerste volledige vertaling in het Nederlands was. Voor het eerst is nu ook de inleiding op de legende in het Nederlands vertaald. 

Het boek bestaat uit vele episodes, die opgehangen worden aan Tijl Uilenspiegel, een figuur uit de Europese folklore ten tijde van de Tachtigjarige Oorlog in Vlaanderen. Tijl vecht voor de politieke vrijheid van zijn land tegen de Spaanse bezetter, voor gewetensvrijheid tegen de paapse gezagsdragers en voor de vrijheidsstrijd van een volk. Zijn figuur groeit uit tot een symbool: Tijl noemt zichzelf aan het eind van het boek "de geest van Vlaanderen". Tijl is een volksfiguur van wie de meeste heldendaden overigens bestaan uit fratsen. De schrijver vermengt hiermee legendarische gegevens (de grollen van Tijl) en historische feiten (de vrijheidsstrijd van de Zeventien Provinciën in de zestiende eeuw). 

De grootste verdiensten van de nieuwe uitgave betreffen de vertaling van de inleiding op de eigenlijke legende en de illustraties. Onder de titel "Preface du Hibou", in deze vertaling: "De uil spreekt", schreef Charles de Coster als uil met de naam Bubulus Bubb (afgeleid van het werkwoord bubuler: schreeuwen als een uil) een wonderlijk stuk, waarin hij de gedurfdheid van het boek beklemtoont, allerlei hypocrisie ontmaskert en zijn taalopvattingen duidelijk maakt. 

Folklore
Bubules spreekt de lezer bijvoorbeeld als volgt toe: "Misschien hebt u het maar een bizarre gedachte gevonden om de wijsheid te verzinnebeelden met een droeve groteske vogel, een schoolmeester met een bril op, een potsenmaker van de kermis, een vriend van de duisternis die op zijn geruisloze vlucht doodt zonder dat je hem hoort komen. Ik uil, lelijke uil, ik dood om me te voeden, om mijn jongen te voeden, ik dood niet om te doden. Als u me verwijt dat ik een nest vogeljongen oppeuzel, mag ik u dan niet verwijten wat u aanricht onder al wat ademt?" 

Tot de auteur zegt hij: "En jij, hersenloze poëet, jij had er alle belang bij om me weer in te schakelen in je werk, waarvan ten minste twintig hoofdstukken van mij zijn, de overige laat ik in jouw volle eigendom. Als je stommiteiten laat drukken, laat het dan tenminste je eigen werk zijn. Schreeuwerige poëet, je slaat in het wilde weg naar hen die je de beulen van het vaderland noemt. Je stelt Karel V en Philips II aan de kaak van de geschiedenis. Je bent geen uil, je bent niet voorzichtig. Ben je er wel zo zeker van dat er nu geen Karels of Philipsen meer bestaan?" Alleen al vanwege de inleiding is de nieuwe uitgave de moeite waard. 

Charles de Coster zocht zijn inspiratie in de literatuur, de folklore en bij het volk. De visuele kracht die zijn verhaal kenmerkt, hangt samen met zijn bewondering voor de Vlaamse meesters. Vandaar dat de keuze voor de illustraties bij deze druk viel op het werk van Pieter Bruegel de Oudere, die leefde in dezelfde periode als waarin het verhaal zich afspeelt. Het Spaanse schrikbewind was volop aan de gang toen Bruegel in 1569 stierf. De illustraties roepen enerzijds een tijdsbeeld op en laten anderzijds de lezer voldoende vrijheid om zelf de beelden in te vullen. 

N.a.v. "De legende van Uilenspiegel", door Charles de Coster; uitg. Davidsfonds/Clauwaert, Leuven, 1997; ISBN 9061525381; 480 blz.