Hedendaagse romans die het belang van religie als thema hebben, zijn zeldzaam. Nog zeldzamer is literatuur waarin het christelijke geloof van levensbelang blijkt. "De lichtwachter" van Pieter Nouwen is zo'n roman. In een thrillerachtig verhaal blijkt uiteindelijk het geloof in God als Schepper van alle dingen de basis te zijn voor moraal en betekenis. 

Pieter Nouwen (1949) debuteerde in 1991 met de verhalenbundel "De god in de machine". De ondertitel luidt "Vijf hoofdstukken uit de geschiedenis van twijfel en overtuiging". In de soms wonderlijke verhalen uit deze bundel blijkt steeds dat zekerheden en overtuigingen veelal op geloof gebaseerd zijn. Het vermeende objectieve karakter van onze kennis zet de auteur op een knappe manier op losse schroeven. De verhalen zetten veel vraagtekens, terwijl de antwoorden niet zo stellig zijn. De roman "De lichtwachter" is daarin veel duidelijker. Deze ontwikkeling in Nouwens proza heeft te maken met de religieuze ontwikkeling die hij zelf doormaakte. 

Crisiservaring
Pieter Nouwen groeide op in een rooms-katholiek milieu, waarvan hij echter al vroeg afstand nam. Op jonge leeftijd las hij existentialistische literatuur, wat hem wegvoerde van alles wat met religie te maken had. Rust vond hij niet. Mede door zijn studie filosofie kwam hij tot het inzicht dat zonder het geloof in God de fundamenten van het leven wegvallen. Er is dan geen verschil meer tussen goed en kwaad en het leven heeft geen betekenis meer. Dat maakt alles in het leven uitermate leeg en zinloos. 

In 1982 kwam Nouwen door een crisiservaring tot bekering. Toen hij de verhalen van "De god in de machine" schreef, was hij ,,in het hart wel bekeerd, maar het intellect moest nog mee dat zich twintig jaar lang zo ontwikkeld had dat het niet bij mijn geloof paste", zegt hij in een interview in Bloknoot 9 (augustus 1994). Met name in "De lichtwachter" heeft hij de ontwikkeling van nihilisme naar de christelijk hoop gethematiseerd. 

Milieubeweging
Hoofdpersoon in "De lichtwachter" is Thomas Lugter. Hij is ontslagen uit zijn functie bij een opinieweekblad. Zijn leven tot dan toe heeft hem cynisch gemaakt en beangst voor de toekomst. Dan krijgt hij de aanbieding van een schoolvriend, Carl Nordlohne, om naar Spanje te komen en daar voor hem te werken. Nordlohne wil een exclusief vakantieoord bouwen in een natuurgebied in Spanje, maar milieu-activisten hinderen hem daarin. 

Thomas gaat in een dorpje, Chiponia, vlakbij dat gebied wonen met als doel te infiltreren in de milieubeweging, onder het mom een boek te schrijven over de streek. Thomas' weerzin tegen Carl groeit meer en meer, maar onder dwang blijft hij in Chiponia. In het dorpje ontmoet Thomas Pedro de Luna, de vuurtorenwachter. Met hem voert Thomas diepe gesprekken. Gaandeweg blijkt steeds meer het belang van het christelijke geloof, in de gesprekken over muziek, filosofie, Bach, goed en kwaad, het licht, Augustinus en de tijd. 

Vuurtoren
Muziek en licht zijn de hoofdmotieven in hun gesprekken, wat zich op een ingenieuze manier weerspiegelt in de structuur van het boek. De Luna vertelt Thomas een lang verhaal dat in de negentiende eeuw speelt, over een duel tussen twee organisten. Uiteindelijk blijkt deze concurrentiestrijd een gevecht tussen goed en kwaad. Dit is het 'binnenverhaal' van de roman, dat op een wonderlijke wijze parallel gaat lopen aan het 'buitenverhaal', waarin het licht de hoofdrol speelt. 

Het licht van de vuurtoren blijkt de inzet te zijn van een drugsmokkel van Nordlohne en zijn handlangers. Zij slagen er niet in het licht van de vuurtoren te beïnvloeden, waardoor De Luna vermoord wordt. Het licht van de vuurtoren verwijst in de loop van het verhaal steeds duidelijker naar God. Het enige vertrouwenspunt van zeelui bij nacht is het licht van de vuurtoren. Zo is Gods waarheid de grond van ons leven. De Luna krijgt in de slotscène de trekken van een Christusfiguur: hij offert zich op, zodat het licht van de vuurtoren betrouwbaar blijft. En: hij blijkt Thomas, de twijfelaar, ten slotte voor zich gewonnen te hebben. 

Open vizier
"De lichtwachter" is een goed geschreven en intrigerende roman, die tot herlezing uitnodigt. Niet het minst fascineert de complexe structuur van het boek. De diepgaande discussies tussen Thomas en De Luna, het verhaal over de organisten, de strijd om de vuurtoren, het belang van het geloof in God en de bekering van Thomas vormen bij elkaar een hechte eenheid. 

De auteur weet hol moralisme en prekerige betweterij te vermijden. "De lichtwachter" is een christelijke roman, die met een open vizier de vragen van deze tijd tegemoet treedt en eerlijk beantwoordt. "De lichtwachter" maakt het motto van Paul Gerhardt overtuigend waar: ,,Gib dich zufrieden und sei stille in dem Gotte deines Lebens". 

N.a.v. "De lichtwachter", door Pieter Nouwen; uitg. Thoth, Bussum, 1994; 287 blz.