UTRECHT - ,,Godfried Bomans overleed een kwarteeuw geleden en de belangstelling voor zijn werk nam daarna snel af. ,,Dat hij terzijde werd geschoven had deels te maken met de religieuze toonzetting van zijn werk. Velen hebben daarvoor geen zintuig meer". Dat zei oud-premier mr. A. A. M. van Agt tijdens de aan Bomans gewijde conferentie die gisteren in Utrecht werd gehouden.
De sprekers die tijdens de conferentie het woord voerden, varieerden van de secretaris van de Gereformeerde Bond, dr. ir. J. van der Graaf, tot Bomans' vriend en biograaf Michel van der Plas. Het was dus geen wonder dat zowel protestanten als rooms-katholieken belangstelling toonden voor deze dag. "Bomans en de dood" was het thema van de conferentie. Gaandeweg ging het echter meer en meer over "Bomans en de literatuur" en vooral over "Bomans en de religie".

Van Agt stelde dat Bomans' werk is doorzinderd van een religieuze bewogenheid. ,,Hij was een man van twijfel, maar bij hem was er sprake van eerbied en genegenheid tot de onderwerpen waarmee hij worstelde". De oud-premier zag in de jaren zestig en zeventig een ,,nieuwe beeldenstorm" over Nederland razen. ,,Van vele generaties geërfde normen en waarden werden afgezworen of gerelativeerd. Er ontstond een massale exodus uit de kerken. Het christendom werd in het maatschappelijke leven gemarginaliseerd en dat proces is nog niet ten einde. Ik ben geen profeet, allerminst, maar ik voorzie dat dit goede land ergens in de volgende eeuw de bestemming zal worden van herkersteningsactiviteiten van elders".

Heimwee
Ook dr. ir. J. van der Graaf vond dat Bomans' werk bij een deel van de Nederlandse bevolking slechts op onbegrip kan rekenen omdat het religieuze elementen bevat. Van der Graaf leest als protestant. Hij komt dan tot de conclusie: Bomans was in religieus opzicht eenzelfde twijfelaar als velen die met heimwee omzien naar hun protestants verleden. ,,Daarom houdt Bomans ons een spiegel van de tijdgeest voor".

Ooit zei Bomans zelfs dat de mensen nog teerden op de vroomheid van het verleden. Hij stelde toen de vraag: Hoe zal het er over twintig jaar uitzien? Het antwoord is nú bekend. Volgens Van der Graaf zijn velen vandaag het heimwee voorbij.

Bomans' biograaf Michel van der Plas sprak vooral over de persoonlijkheid van de auteur. Van der Plas was de enige van de sprekers die Bomans persoonlijk heeft gekend. Hij wist dan ook verschillende anekdotes op te halen. Godfried zou bijvoorbeeld in Oostende een lezing houden en voorafgaande daaraan eten bij de dochter van Felix Timmermans, Lia. Ook de voorzitter van de vereniging waarvoor hij die avond moest spreken, zou komen eten. Godfried stelde zich voor als Frits Bomans, tweelingbroer van de schrijver: ,,Niemand zal het merken in de zaal, maar de voorzitter moet het weten. Ik ken de lezingen en het werk van mijn broer van buiten. Trouwens, ziet u het verschil?" De voorzitter zag geen verschil. Daarop vond Godfried dat het maar een geheimpje moest blijven tussen hemzelf, de voorzitter en mevrouw Timmermans. De laatste zát er overigens mee.

Dergelijke ver doorgevoerde grappen wijzen volgens Van der Plas op Bomans' behoefte aan vermomming en mystificatie. ,,Hij was op de vlucht; er dreigde altijd het gevaar doorzien te worden".

Over Bomans' taal sprak mevrouw dr. F. Balk-Smit Duyzentkunst, emeritus hoogleraar Taalkunde. Zij typeerde zijn schrijverschap als ,,licht en transparant, met een overrompelende humor".

Erik
Dat Bomans meer zag dan de meeste mensen, illustreerde zij aan de hand "Erik of het kleine insectenboek". De waarnemingen van het jongetje Erik in de insectenwereld zeggen veel over de mensenwereld. Erik signaleert bij de insecten behoefte aan gezag, standsbesef en materialisme. ,,Godfried Bomans heeft niet gedacht dat ervaringen van een kind onbelangrijker zijn dan die van een volwassene. De volwassene te verzoenen met het kind, dat is het verlangen van Bomans in zijn geschriften", aldus mevrouw Balk.

De initiatiefnemer tot de conferentie, mr. C. M. Verkade, voerde zijn toehoorders mee op een lange reis door Bomans' werk. De rode draad in zijn lezingen was het motief van de dood. Verkade was er stellig van overtuigd, dat Bomans her en der in zijn werken zijn gedachten over het leven na dit leven laat zien.

De sprekers van deze dag zijn het er over eens, dat Bomans' religieuze betrokkenheid niet alle modernere lezers zal aanspreken, maar voor de nieuwe uitgave van zijn Verzameld Werk blijkt grote belangstelling te zijn. Betekent dat toch eindelijk literaire erkenning? De meningen zijn verdeeld. Bomans heeft zijn hele leven naar erkenning van die kant verlangd. Michel van der Plas: ,,Hij zou bijzonder genoten hebben van deze dag: een hele studiedag aan hem gewijd!"