Schindlers lijst. Voor wie daarop stond, was het leven doenlijk, terwijl een leven buiten de lijst onbeschrijflijk was. Was je een "Schindlers jood", dan werkte je in emaillefabriek Emalia. En daar, in de schaduw van kamp Auschwitz, was je veilig, want Oskar Schindler behandelde zijn arbeiders als ménsen, én hij hield ze weg uit de vernietigingskampen. 

Het begin van "Schindlers lijst", door Thomas Keneally, leest soms wat moeizaam. Het bestaat uit vaak lange zinnen en veel losse stukjes over diverse ontmoetingen van Schindler met joden en SS'ers. In het vervolg van het boek komen deze personen echter telkens terug. Er komt meer samenhang in het verhaal dat steeds boeiender, maar ook schokkend en ontzettend wordt. 

Paradijs
Het zou de joodse boekhouder Stern geweest kunnen zijn, die het juiste zaad in de vore strooide, toen hij met Herr Schindler over een vers in de talmoed sprak dat zegt: Wie het leven van één mens redt, redt de hele wereld. In elk geval werd Schindler de redder van meer dan duizend joden. 

Verschillende keren werd hij gearresteerd. Aan het einde van de oorlog moest hij vanwege zijn hulp aan de joden vluchten. De vraag rijst waaróm Schindler de joden redde. De industrieel leidde een losbandig leven, hield er één vrouw en twee maîtresses op na en deed volop aan zwarte handel. Auteur Keneally verklaart Schindlers inzet zo: ,,Hij was een gokker, een sentimenteel mens die van de doorzichtigheid, de eenvoud van het goeddoen hield; Oskar was van nature een anarchist, die het prachtig vond het systeem belachelijk te maken". 

Wellicht dus om die reden richtte hij een kamp in voor zijn eigen joodse arbeiders, toen zij in concentratiekamp Plaszów dreigden terecht te komen. In Schindlers kamp Emalia waren geen honden. Er werd niet geslagen. Er was meer en beter voedsel dan in welk kamp dan ook. En het was vrij van gaskamers. In Emalia stierf ook niemand van overwerk, honger of slaag. ,,Lange tijd later zouden mensen uit Emalia Schindlers kamp een paradijs noemen", schrijft de auteur die uitvoerig onderzoek heeft gedaan naar het leven van Schindler en zijn joden. Zijn toon is nuchter, zijn beschrijving bijna koel. Misschien is het boek juist daardoor zo aangrijpend? In elk geval haalde het de derde plaats op de lijst van meest gekochte en geleende boeken in 1993 en de eerste helft van 1994. 

Tragisch
Een ziekenhuisdokter verkeert in hevige tweestrijd als hij de Duitse commando's hoort naderen. Mag hij zijn laatste vier ernstig zieke patiënten in hun handen overgeven of moet hij hen sparen door hen het dodelijke cyanide toe te dienen? De spanning is voelbaar in dit hoofdstuk, dat eindigt met de arts, kijkend naar zijn dode patiënten ,,met de afgunst die iedere gettobewoner voor ontsnapten zou voelen". Eén tragisch voorbeeld uit de vele in de tragische geschiedenis van "Schindlers lijst". Tragisch is echter ook dat in het boek menige vloek moet worden weggestreept. 

N.a.v. "Schindlers lijst", door Thomas Keneally; uitg. Luitingh - Sijthoff, Amsterdam, herdruk 1994; 383 blz.