De belangstelling voor emotie en gevoel is groot. Interessant hierbij is het verschil in communicatie en gevoelsbeleving tussen mannen en vrouwen. Mannen zijn in de regel meer informatiegericht en hebben weinig aandacht voor gevoelsuitingen, vrouwen zijn meer contactgericht, met juist de gevoelsuitingen als basis. De laatste tijd verschijnen er boeken over de man met nadruk op de gevoelskant. Een ervan heet "Het hart van een vader" van Ken Canfield. 

Het boek behandelt de rol van de man als vader in zijn gezin. In Amerika is zelfs een Nationaal Centrum voor Vaderschap. Het boek is uitgegeven met steun van dit centrum en geheel op Amerikaanse leest geschoeid. Canfield zelf is oprichter en directeur van het centrum. 

De titel onderstreept het belang dat vaders de gesteldheid van het hart onder de loep nemen, om van daaruit een relatie met hun kinderen op te bouwen. Het hart is de belangrijkste bron van goed vaderschap, stelt de sc hrijver. Veel vaderharten (en moederharten) doen pijn. Zoals vrouwen leren wat moederschap betekent door hun moeder na te doen, zo leren mannen wat vaderschap betekent door naar hun vader te kijken. Voor veel mannen geldt dat hun vader weinig voor hen heeft betekend. Daardoor hebben ze geen voorbeeld of hebben slechts een vervormd beeld van het vaderschap gekregen. Als vader wil je dat doorbreken. Ken Canfield reikt aan hoe je dit kunt doen. 

Drieluik
Zijn boek bekijkt het vaderschap vanuit het perspectief van het hart, omdat vaderschap in essentie een relatie is. Onze kinderen zijn geen machines. Je bevindt je als vader in een unieke positie, onder meer door de verschillende persoonlijkheden die de kinderen zijn. 
Een vader brengt z'n sterke en zwakke punten mee bij het uitvoeren van de opvoedingstaak. De schrijver geeft een drieluik: kijk naar je eigen vaderhart, dat gevormd is door het verleden (deel 1), beïnvloed wordt door het heden (deel 2) en een uitwerking heeft op de toekomst (deel 3) van onze kinderen. In de driedeling ligt een bespreking van de bagage die je als vader meeneemt, wat een vader doet en wat hij ervaart als het gaat om de opvoeding van zijn kinderen. 

Vaderschap is geen sprint, het is een marathon. En wat heb je voor zo'n langdurige wedstrijd meer nodig dan een sterk hart? Mannen zijn consequent bij het plannen maken op hun werk; ze stellen zich bepaalde doelen en doen uitspraken die van grote visie getuigen. 
We moeten hetzelfde doen als het gaat om ons vaderschap. Onze invloed is het grootst als we gedisciplineerd de zware maar lonende uitdagingen aangaan waar we als vader voor staan. In de Amerikaanse situatie is het aantal kinderen dat bij hun biologische vader woont, gedaald van 82,4 procent in 1960 tot 61,7 procent in 1990. Voor recente datum ligt de raming op net iets meer dan de helft van alle kinderen die in ieder geval een deel van hun kinderjaren niet bij hun biologische vader wonen. Dit wordt verklaard door de enorme toename van het aantal buitenechtelijke geboorten en het hoge percentage echtscheidingen, waarbij de kinderen in de meeste gevallen aan de moeder worden toegewezen. 

Als mogelijk andere redenen voor de teloorgang van het vaderschap noemt Canfield: 1. Gebrek aan toekomstvisie. Veel volwassenen streven naar geluk. Zo worden persoonlijke voorkeuren boven de behoeften (ook basisbehoeften als liefde en genegenheid !) van onze kinderen gezet; 2. Gebrek aan juiste prioriteitstelling. Vooral mannen zijn geneigd hun identeit in hun werk en niet in hun gezin te zoeken en daaraan te ontlenen; ze denken ten onrechte dat ze een beter mens worden door prestaties, een goed salaris en status; 3. Gebrek aan plichtsgevoel en toewijding. Offers worden niet langer toegejuicht: wie doet nog wat goed is gewoon omdat het goed is?; 4. Gebrek aan gemeenschapszin. Het individualisme viert hoogtij. Toegewijd vaderschap is een privé-aangelegenheid geworden en vaders spreken zelden met elkaar over het vaderschap. 

Basisprincipe
Een goede vader is niet iemand die vooral de baas speelt, het is iemand die op een dienende manier leiding geeft en alles in het werk stelt om zijn gezinsleden tot hun recht te laten komen. Vaderlijke macht moet geactiveerd worden. Daarvoor is deel twee bedoeld. 
Daarin staan de vier basisprincipes van het vaderschap: betrokkenheid, een consequente houding, bewustheid en genegenheid. Deze vier punten vormen geen formule voor een goed vaderschap of een strak stappenplan met succesgarantie. Ze verschaffen wel een kader waarbinnen de behoeften van kinderen aangegeven worden: een zekere ruimte om zichzelf te ontdekken, met vallen en opstaan leren wat leven inhoudt. Dat is beter dan wat vaders vaak willen: prestaties en rust tegen elke prijs. 

De vier basisprincipes vormen de algemene functies van het vaderhart. Als ouders kunnen we onze kinderen niet controleren door eisen en regels te formuleren. Kinderen hebben een eigen persoonlijkheid en nemen hun eigen beslissingen. Het beste wat we als opvoeders kunnen doen, is een klimaat van veiligheid, onderwijzing en genegenheid geven. We scheppen een atmosfeer van liefde waarin kinderen kunnen opgroeien en zo nu en dan fungeren we als muren die hen tegenhouden. Een van de vier aspecten bekijken we nader. 

Betrokkenheid
Uit een onderzoek blijkt dat kinderen met betrokken vaders onder andere meer zelfvertrouwen hebben en minder angstig zijn wanneer ze in een niet-vertrouwde omgeving terechtkomen; beter met frustraties kunnen omgaan; beter een gevoel van zelfstandigheid en identiteit buiten de moeder-kindrelatie kunnen ontwikkelen; een grotere kans hebben uit te groeien tot meelevende volwassenen; een grotere kans hebben een sterk gevoel van eigenwaarde te ontwikkelen. 

Vaders moeten van tijd tot tijd met woorden zeggen dat ze van hun kinderen houden en vooral het laten zien. De meest effectieve methode om dat te doen, is tijd voor hen vrij te maken. Canfield stelt voor om betrokkenheid en liefde anders te spellen, namelijk als T-I-J-D ! Hij doet de suggestie om kinderen behalve goede gewoonten ook goede herinneringen mee te geven. 

De mooiste herinneringen van het gezinsleven zijn meestal geen ingewikkelde of kostbare activiteiten. Mensen herinneren zich dingen als samen eten, spelletjes doen, samen praten en vooral emoties delen. Weinig mannen tonen gemakkelijk hun emoties, maar kinderen moeten zien voordoen hoe ze goed met emoties kunnen omgaan. Of je nu treurt om een verlies of je beheerst als je boos bent. Kinderen hebben er recht op te zien wat je als vader voelt. 

Diepere dimensie
"Het hart van een vader" is een uitstekend boek om je eigen rol als vader te testen. In sommige hoofdstukken staan vragenlijsten als zelfonderzoek voor vaders. Veel uit dit boek kun je in je geestelijke binnenzak steken. Als vader van drie opgroeiende kinderen geeft het voor mij veel "eye-openers". 

Canfield stelt dat iedere vader een stille wens heeft dat z'n kinderen hem nog zullen overtreffen. Hij bedoelt dat in maatschappelijk opzicht. Dat is een discutabele stellingname in de opvoeding. Daar komt het cruciale punt: waartoe voed je op? 

Als christenopvoeder heb je een diepere dimensie die een hoofdrol speelt. Je wilt toch dat je kinderen "zelfstandige, God naar Zijn Woord dienende persoonlijkheden worden". Een kind zal in God moeilijk een Vader kunnen zien als hij in zijn vader niet iets van God kan zien. In bijlage twee geeft de schrijver op twee bladzijden een serie bijbelteksten weer waarin het gaat over het vaderschap. Aan het slot daarvan stelt hij dat de teksten een kader bieden voor het definiëren en sturen van de vaderschapspraktijk. Graag had ik die teksten door het hele werk gezien als onderbouwing van zijn opzet. Nu moet je als lezer zelf die vertaalslag maken. Het kan overigens wel een goede basis vormen als andere boeken worden gebruikt die wel een verdieping geven op dat punt: titels als "Het vaderhart van God", "Man naar Gods hart" en het vorig jaar verschenen boek "Mannen in beweging". 

Zelf ervaar ik de grotere belangstelling voor het uiten van gevoelens en emoties van mannen naar hun omgeving en het serieus nemen van de vaderrol binnen het gezin als een verrijking en verdieping. Je leert zo niet alleen beter op inhouden te communiceren, maar zeker ook op betrekkingsniveau. En wil je communicatie effect hebben (zo bevestigt een theorie), dan moeten inhoud en betrekking in elkaars verlengde liggen. Wanneer mannen zich dat eigen maken als "way of life" in het betrokken zijn (zoals in het boek is aangereikt), zal dat zeker winst te zien geven binnen de relatie van huwelijk en gezin. 

N.a.v. "Het hart van een vader", door Ken Canfield; uitg. Barnabas, Heerenveen, 1997; ISBN 90 5030 802 3; 284 blz.