Hugo Claus is alles bij elkaar: lichtvoetig, macaber, zoet, bizar, platvloers en verheven. Maar hij ontziet niets en niemand, ook de lezer niet, die met "Onvoltooid verleden" een akelig en bloederig verhaal in handen krijgt. Een verhaal onder het motto: "De mens moet toch iets doen met zijn medemens, hem plagen of hem vogelen". "Onvoltooid verleden" is een vervolg op "De geruchten", dat twee jaar geleden verscheen. 

Je zou "Onvoltooid verleden" kunnen zien als een moderne variant op Emants' "Een nagelaten bekentenis". Bij aanvang van beide werken is de vrouw door haar echtgenoot om het leven gebracht. De centrale figuur is een antiheld en het leven wordt weergegeven zoals het zich voordoet, zonder rekening te houden met de smaak van het publiek. De personages zijn speelbal van een onbestuurbaar mechanisme dat "karakter" heet. De (openhartige) bekentenis maakt hen kwetsbaar en innemend. 

Het is niet eenvoudig de inhoud van "Onvoltooid verleden" in een enkele zin te vatten. Het werk is op verschillende niveaus te lezen en tegelijkertijd ontrolt zich een heuse detective. Omdat Claus zo precies schrijft, mogen we geen woord missen. Bovendien is vrijwel elk element van de bekentenis belangrijk. Want een klein ergernisje kan later de oorzaak blijken van redeloze razernij. Van de ene gedachte komt de andere, zonder dat we weten hoe. Het is een bekend thema in Claus' werk: "Alles hangt aan alles vast", en dit zorgt ervoor dat de misdaden niet te herleiden zijn tot één oorzaak. 

De roman heeft de vorm van een verhoor. Urenlang wordt de hoofdpersoon Noël Catrijsse ondervraagd door ex-commissaris Blaute. Waarom en in verband met welk delict, is onbekend. 

Maar Claus laat ons niet geheel in het ongewisse: "Het was in de tijd dat men een dertienjarig meisje aan de kust en twee meisjes van veertien in de streek van Haspenou vermiste". De (anti-Dutroux-)-stemming is gezet. 

Moordpartij
Op een dag onderschept Noël een envelop die bestemd is voor zijn baas, Patrick Dekerpel, de beheerder van kantoorboekhandel Felix. Deze Dekerpel kan het niet nalaten Noël voortdurend te kleineren. Dit maakt Noël razend en uit rancune maakt hij de envelop open. Ze bevat twee foto's: een van een naakt meisje aan een ketting, een van hetzelfde meisje in een negentiende-eeuws kostuum. Noël weet genoeg: "Ik wist wat mij te doen stond". Hij stuurt een dreigbrief naar Dekerpel, maar deze is niet onder de indruk. Dekerpel blijft zich neerbuigend jegens Noël gedragen, en Noël delft het onderspit. Noël, de goedmoedige bediende, wordt diefstal ten laste gelegd en op staande voet ontslagen. 

Na zijn ontslag blijft Noël Dekerpel bespieden, wat door Dekerpel uitgelegd wordt als het begluren van zijn vrouw. Dan wordt het Noël te veel. Hij heeft zichzelf niet meer in de hand. Hij slaat Dekerpel neer, snijdt hem in stukken en verdeelt hem over de plastic zakken van kantoorboekhandel Felix. 

Noël kent zichzelf niet meer: "Ik gleed in een onbekend, zonderling glibberig gebied. In bloederige modder, (...) een plek waar ik heen geleid werd en waar men mij deed uitglijden". (Wie die "men" is, wordt niet vermeld.) Noël, de 'onnozele', begint dan te "schreien", "omdat alles zo vals, zo verdorven is, omdat (hij) in een verkeerde wereld leeft". Noël, de aardige Noël, is een moordenaar. En het blijft niet bij deze moordpartij. Hij bekent er nog twee. 

Morele kern
De verhoudingen zijn aan het eind van het boek totaal omgekeerd. Noël is de misdadiger. Over Dekerpel, op wie aanvankelijk de verdenking rustte, horen we niets meer. Evenmin over de gewraakte foto's. De lezer is erin getuind, en als deze dan op zoek gaat naar bewijsmateriaal voor deze 'omkering', dan komt hij de verraderlijke zin tegen die de commissaris in een medisch rapport over Noël gelezen heeft: "Betrokkene heeft een uitzonderlijk vermogen de kern van zijn stoornis te maskeren". Commissaris Blaute vraagt hem vervolgens wat nu eigenlijk de oorzaak is van die explosieve woede, van die ongeremde haat. En dan vertelt Noël dat het zijn vrouw is geweest die hem gemaakt heeft tot wat hij nu is. Ze treiterde hem, steeds opnieuw. Hij werd er gek van en heeft haar gewurgd. 
"Vandaar is alles scheef gegaan". Sinds die tijd zijn het "doggen" die hij in zich voelt ontwaken, op momenten dat hij zich aangevallen voelt. Doggen die op het punt staan los te breken. 

"Onvoltooid verleden" is een vernuftig geschreven, maar shockerend boek. Shockerend, omdat Claus zonder enige restrictie de zonde, het kwaad, in allerlei gedaanten uitbeeldt. Zelfs voor wie uitsluitend 'esthetische' maatstaven aanlegt, is het boek niet bevredigend. 
Toch heeft de roman een morele kern, hoe klein dan ook. Noël is naast misdadiger slachtoffer. Slachtoffer van een zieke verbeelding, slachtoffer van zijn omgeving, maar vooral slachtoffer van zichzelf. Deze mens kan zijn gedachten niet beheersen, zijn hartstocht niet in toom houden. Hij kan het niet, omdat hij ten diepste zichzelf niet meester is. Het kwaad heerst over hem. En met dit laatste heeft Claus iets zeer wezenlijks gezegd. 

N.a.v. "Onvoltooid verleden", door Hugo Claus; uitg. De Bezige Bij, Amsterdam, 1998; ISBN 90 234 3762 4; 175 blz.