In de Engelse literatuur heeft Oscar Wilde altijd een bijzondere plaats ingenomen. Hij leefde van 1854-1900 en schreef dus al zijn belangrijke werken aan het eind van de 19e eeuw. In feite is de 19e eeuw de tijd geweest van de grote romans, geschreven door de Brontës, Dickens, George Eliot, Hardy en vele anderen. Het is opvallend dat Oscar Wilde slechts één roman geschreven heeft: "Het portret van Dorian Gray". 

Het verhaal verscheen eerst in afleveringen in het Amerikaanse tijdschrift Lippincote's Magazine. Als boek kwam het in 1891 uit. De roman beschrijft het morele verval van een jongeman, Dorian Gray, die een verbond sluit met de duivel om zijn schoonheid en zijn jeugd te behouden. 

De twintigjarige Dorian Gray is een onbedorven, knappe, rijke jongeman die in contact komt met de schilder Basil Hallward. Bij Hallward ontmoet Dorian een oude heer van stand, Lord Henry Wotton. Deze spoort hem aan het leven zelf als een soort kunstwerk te zien en ten volle te genieten van alles wat het leven te bieden heeft. 

Eigenlijk wordt Dorian Gray verleid tot een hedonistische levenshouding en wil hij eeuwig knap en jong blijven. Basil Hallward maakt een portret van Dorian Gray, en wanneer Dorian het schilderij goed bekijkt komt in hem het verlangen er altijd zo uit te blijven zien als op het portret. De wens die hij uitspreekt, heeft de vurigheid van een gebed. Hiermee verkoopt hij in feite zijn ziel aan de duivel. Basil beseft onbewust de betekenis van Dorians woorden en wil het portret heimelijk vernietigen, maar uiteindelijk laat hij het toch inlijsten en bij Dorian thuis bezorgen. 

Parfums en juwelen
Hierna krijgt Dorian een relatie met een jonge actrice, die hij echter tot wanhoop en zelfmoord drijft. Dorian sust zijn schuldgevoelens door de gedachte dat zijn jonge geliefde "groot, meeslepend en tragisch" heeft geleefd als een echte tragische heldin. Hierna laat Dorian Gray zich door geen enkele hartstocht meer beteugelen. Hij geeft zich over aan een leven van seksuele uitspattingen en wijdt zich aan de meest zonderlinge genoegen s. Hij geniet van rooms-katholieke rituelen, verzamelt oosterse parfums, juwelen, borduurwerk en nog veel meer. 

Maar regelmatig loopt hij naar zijn schilderij dat hij achter slot en grendel bewaart. Met welbehagen kijkt hij dan naar het portret dat als de spiegel van zijn ziel zijn morele en lichamelijke verval registreert. Na 20 twintig jaar roept Basil Hallward hem ter verantwoording. 

Als Dorian zijn schilderij laat zien, wordt hij plotseling overvallen door haat jegens Basil en steekt hem dood. Met een jonge bioloog, Alan Campbell, wil hij het lichaam met chemicaliën laten verdwijnen. Later pleegt Alan, gekweld door gewetenswroeging, zelfmoord. 

Na al deze gebeurtenissen vindt Dorian Gray geen rust meer en ziet hij dat de handen op zijn portret met bloed bevlekt zijn. Hij is zo vervuld met woede en afkeer van zichzelf dat hij zich stort op zijn portret en de "spiegel van zijn innerlijk en tevens het bewijs van hoe hij heeft geleefd" vernietigt. 

Toen Oscar Wilde in 1891 "Het portret van Dorian Gray" van een voorwoord voorzag, beschouwde hij dit als een manifest van zijn principes. Hij zegt dat er geen morele of immorele boeken bestaan. Maar Wildes roman toont, naar mijn mening, juist aan dat dit onmogelijk is. Elke roman heeft een boodschap en zeker Dorian Gray. De roman is op te vatten als een variatie op het Faust-thema, met Lord Henry in de rol van Mephistopholes, in de Engelse literatuur al eerder uitgewerkt door Christopher Marlowe. 

In feite is Dorian Gray een voorloper van de moderne hedonistische mens die alle normen en waarden overboord gooit en zich ten volle overgeeft aan zijn eigen verlangens en genoegens. Oscar Wilde laat in zijn "Portret van Dorian Gray" zien wat de fatale gevolgen hiervan zijn. 

N.a.v. "Het Portret van Dorian Gray", door Oscar Wilde; uitg. L.J. Veen, Amsterdam/Antwerpen, 1998; ISBN 90 204 5843 4; 256 blz.