Willem Brakman (1922) begon zijn carrière als arts. Al tijdens zijn studie besefte hij een verkeerde keus gemaakt te hebben, maar hij zette door vanwege de wens van zijn moeder. Hij koos voor de richting waar hij dacht de minste problemen tegen te komen, de bedrijfsgeneeskunde. Een succesvol arts is hij niet geworden. "Mensen klagen altijd. Weinig verdienen, beroerd worden, een rotbaan en een slecht huwelijk. En dan naar de dokter: Ik ben zo moe. Daar heb ik geen geduld voor." 

In 1961 debuteert hij. Hij lijkt voort te borduren op de ellende die hij als arts zo verafschuwde. De ellende van de aftakeling, de ontluistering, de angst voor de toekomst en de dood en een heimwee naar het verleden vormen de thematiek van zijn romans. 

Brakman is een schrijver die niet lijdt aan een schrijversblokkade of gebrek aan inspiratie. Eind vorig jaar is nummer 45 van zijn opus verschenen. Sinds zijn debuut schrijft hij dus meer dan één boek per jaar. Aan prijzen heeft het hem niet ontbroken; de Lucy B.- en de C. W. van der Hoogtprijs, de F. Bordewijkprijs en de P. C. Hooftprijs. 

Dat zijn werk niettemin vaak ongelezen blijft, laat hem koud: "Ik ben een geprezen schrijver en heb nooit nadeel ondervonden van het feit dat ik geen bestsellers heb geschreven. Pas als mijn werk een massaproduct wordt, ga ik me zorgen maken. Ik doe geen concessies aan het voorspelbare, het voor de hand liggende. Ik wil maximale aandacht, maar ook de opperste verrassing. Trash en vervlakking zijn er al genoeg in onze cultuur." Hij wil de lezer aan het denken zetten en is niet uit op informatieverschaffing of herkenning. Herkennend lezen is volgens hem een slechte manier van lezen. De lezer moet zichzelf laten verrassen, alles openhouden totdat zich iets nieuws aanbiedt. Geen massaconsumptie, maar een taaie kluif. Hij gaat de "culturele infanten" voorbij en richt zich op begaafdheid, talent en eruditie. 

Verwacht dus niets als je "Het goede boek" gaat lezen, want dan krijg je het deksel op je neus. Een spannend verhaal of een door ieder ervaren werkelijkheid vind je niet. Je leest de werkelijkheid die volgens Brakman zo diffuus en schizofreen is dat die niet in een strakke structuur met kloppende verhaallijnen te vangen is. Zo moeilijk het leven is, zo moeilijk is de tekst. Het lezen van deze literatuur helpt de lezer om beter bewapend te zijn in deze tijd, is de mening van Brakman. Staat Brakman zelf dan met zijn benen in de realiteit? 
De paradox is het belijden van zijn eigen metafysische vervreemdheid ten opzichte van de werkelijkheid: "Tussen mij en de wereld staat een glasplaat." 

Door de glasplaat kijkt ook de hoofdfiguur in "Het goede boek". Hij is een eenzelvige man die zichzelf staande wil houden in een hem omringende, vijandige wereld. Hoewel hij geestelijke achteruitgang bij zichzelf constateert, vecht hij uit alle macht om zijn zelfstandigheid te handhaven. Met alle achterdocht die in hem is, bestrijdt hij elke vorm van medemenselijkheid die hij ziet als gericht op zijn ontoerekeningsvatbaarheid. Deze verhaallijn is de enige concrete die te destilleren is uit de roman. 

Oeverloos zijn de associaties die de lezer van de hoofdpersoon te zien krijgt. Elke keer als de lezer denkt te begrijpen welke kant de gedachten van de man uitgaan, wordt hij het bos ingestuurd. Alle houvast wordt de lezer uit handen geslagen. En dat houdt pas op als de lezer de laatste bladzijde uitgelezen heeft. "Alle wegen in de literatuur zijn goed als ze maar niet al te duidelijk tot een doel voeren. 
Het is het donker in de stukjes en niet wat er op de voorgrond in is gedacht", zegt de hoofdpersoon aan het eind. 

De werkelijkheid heeft inderdaad vaak geen kant-en-klare oplossing of verlossend einde voor de verwarring waarin een mens kan leven. Voor deze conclusie zijn er ervaringsdeskundigen genoeg voorhanden. Ik vraag me af wat Brakmans werk aan deze realiteit toe kan voegen. Puur de vorm als kunstuiting? De wazige verwarring leidt de lezer niet tot verhelderende inzichten. Dat dat ook niet 
Brakmans bedoeling is, mag duidelijk zijn. Misschien is dan ook deze conclusie een gebrek aan geleerdheid. Hoewel geleerdheid en razernij hemelsbreed nog steeds niet ver uit elkaar liggen. 

N.a.v. "Het goede boek", door Willem Brakman; uitg. Querido, Amsterdam, 1998; ISBN 90 214 5418 1; 165 blz.