Mensen die houden van de poëzie van Ida Gerhardt -en dat zijn er nogal wat- zullen zeker verwijzingen naar de klassieke oudheid in haar werk tegengekomen zijn. Voor wie daar meer over wil weten: er is een boek verschenen waarin je precies kunt nagaan uit welke bronnen de dichteres geput heeft. Mieke Koenen heeft diep gegraven en maakt je met veel vertellersplezier deelgenoot van haar ontdekkingen. 

Er zijn vast lezers van deze krant die maar een paar meter hoeven te lopen om een bundel met gedichten van Ida Gerhardt uit de kast te kunnen pakken. Wie weet is zelfs het verzameld werk wel onder handbereik! Voor niet-ingewijden in het kort: Ida Gerhardt (1905-1997) publiceerde in de tweede helft van de vorige eeuw een aantal gedichtenbundels. Behalve dichteres was ze ook classica: ze studeerde klassieke talen en gaf jaren Grieks en Latijn. Haar vormvaste, klassieke poëzie week af van het werk van de meeste van haar tijdgenoten, en erkenning bleef lang uit. 

Iedereen die Gerhardt leest (of las), kan waarschijnlijk belangstelling opbrengen voor het onderwerp van het besproken boek: de verwerking van de klassieke auteurs in haar poëzie. Classica Mieke Koenen heeft een wetenschappelijke studie afgeleverd, met een uitvoerig notenapparaat, bronvermeldingen en registers. Verantwoord en compleet. 

Maar er is meer nodig dan een interessant onderwerp en een gedegen aanpak om de lezer voor je te winnen. Een studie moet ook leesbaar zijn. Gelukkig weet Mieke Koenen goed gebruik te maken van haar gereedschap, de taal. Ze formuleert doeltreffend en maakt verbanden zichtbaar. Er zijn nieuwe bronnen verwerkt, zoals aantekeningen die Ida Gerhardt maakte in de marge van de boeken die ze bestudeerde, en gesprekken met oud-leerlingen. Mieke Koenen werd als classica betrokken bij het beheer van de nalatenschap van Ida Gerhardt en ze besloot om voorrang te geven aan deze studie, vanwege de gevorderde leeftijd van bijvoorbeeld vrienden en oud-leerlingen van de dichteres. 

Leven en schrijven zijn nauw met elkaar verbonden bij Ida Gerhardt, en als Mieke Koenen de inspiratiebronnen van de dichteres bespreekt, schetst ze tegelijk een beeld van haar levensloop en ontwikkeling. Ze maakt duidelijk hoever de invloed strekt die J.H. Leopold, de leraar Grieks tijdens Ida's gymnasiumtijd, op de dichteres gehad heeft. Interessant is het ook om te zien hoe Ida Gerhardt zich identificeerde met Lucretius (dichter-filosoof uit de eerste eeuw voor Christus). Lang heeft ze zich met zijn poëzie beziggehouden. Ze promoveerde op haar vertaling daarvan, en het vertalen was een belangrijke dichtoefening voor haar. Lucretius leerde haar de natuur zien met nieuwe ogen. 

Het dichterschap was haar roeping, zo voelde ze dat. Dichten was voor haar niet: scheppen, iets nieuws maken. Ze beleefde het zo, dat de gedichten er al waren, en dat zij ze het leven in moest begeleiden. Meer een vroedvrouw dan een moeder dus. Een beeld dat zij gebruikt, is dat de natuur de dichter is en zijzelf de vertaler van dat werk. 

Ze beschouwde het als haar taak om de klassieke literatuur, waar ze zelf zo vertrouwd mee was, levend te houden. En ook wilde ze haar lezers respect voor de natuur en het eenvoudige leven bijbrengen. 

Het leven van Ida Gerhardt was niet volmaakt. Niet alles wat ze schreef, was goud. Het tekort van haar kindertijd liet zich steeds weer gelden. En toch maakte juist het lezen van dit boek weer het heimwee in me wakker. Wie de studie van Mieke Koenen leest, verdiept zich in de wereld van het vers: de poëzie in samenhang met de wereld waarin zij ontstond. In het groot: de klassieke literatuur. In het klein: het leven van Ida Gerhardt. De lezer gaat deel uitmaken van die wereld, en dan ontwaakt het vermoeden van volmaaktheid. 

N.a.v. "Stralend in gestrenge samenhang. Ida Gerhardt en de klassieke oudheid", door Mieke Koenen; uitg. Historische Uitgeverij, Groningen, 2002; ISBN 90 655 4442 9; 286 blz.