Door Hoe breng je het Woord van God zo dicht mogelijk bij de harten van mensen? Met deze vraag worstelen predikanten en evangelisten al zo lang het Evangelie wordt verkondigd. Maar kan en mag je ook kunstzinnige vormen daarbij gebruiken? Binnen de gereformeerde gezindte kwam de bezinning op dit punt ongeveer vijftien jaar geleden op gang. De meningen lopen sterk uiteen. Waar de één drama een geaccepteerde vorm vindt, is voor de ander het poppenspel een brug te ver. 

Sinds ongeveer tien jaar is het traditie dat op de jaarlijkse bondsdag van de Christelijke Gereformeerde Jongerenorganisatie (CGJO) een stukje drama wordt opgevoerd. S. de Haan, jeugdwerkadviseur van de CGJO, heeft daar goede ervaringen mee. „Je merkt dat drama de jongeren veel doet, vaak meer dan een toespraak. Na een jongerendag krijg je over dit onderdeel ook de meeste reacties binnen.”

Nog geen twintig jaar geleden zou het ondenkbaar zijn geweest dat drama en mime een plek op een christelijke gereformeerde jongerendag kregen. De Haan geeft dat volmondig toe. „Klopt. Er is in die twintig jaar ook veel veranderd in de samenleving en in ons eigen leven. Als jongerenorganisatie opereer je nu eenmaal niet in een vacuüm. Je kunt dan ook niet aan die ontwikkelingen voorbijgaan. Je mag –en je moet misschien zelfs– zoeken naar vormen die bij de nieuwe generatie passen. Want je redt het vandaag niet meer met alleen toespraken en discussies. Daarmee boei je jongeren niet meer. Tegen dit probleem lopen alle jongerenorganisaties aan, denk ik. De Evangelische Omroep, bijvoorbeeld, gebruikt veel eigentijdse vormen die bij de jeugd aanslaan. En het is niet voor niets dat ook de Hervormd-Gereformeerde Jeugdbond (HGJB) tijdens zijn jongerendag met drama en sketches werkt.” Ook binnen de Gereformeerde Gemeenten zijn er jongeren die experimenteren met vormen van toneel om de bijbelse boodschap uit te beelden.

Binnen jongeren- en evangelisatiewerk wordt heel divers met drama en mime omgesprongen. Sommigen proberen alleen door een soort sketch mensen aan het denken te zetten en gaan vervolgens over tot de woordverkondiging. Anderen gaan een stapje verder en spelen een bijbelse geschiedenis na. Binnen jeugdverenigingen die bij de CGJO zijn aangesloten, wordt in veruit de meeste gevallen de eerste variant toegepast. Maar ook het naspelen van een bijbelverhaal gebeurt wel. De Haan vindt dat het ene bijbelse verhaal zich daar beter toe leent dan het andere. „Ik heb er bijvoorbeeld bezwaar tegen als iemand de Heere God naspeelt. Ook heb ik grote twijfels of je de rol van Jezus mag spelen. Dat zou ik zeker niet propageren. Maar als jongeren bijvoorbeeld een gedeelte van de gelijkenis van de barmhartige Samaritaan uitspelen, dan heb ik daar minder moeite mee.”

Leefwereld
Drama of mime kan de woordverkondiging moeilijk vervangen, is de overtuiging van de jeugdwerkadviseur. „Ik zeg niet dat het niet kan. Maar in mijn beleving is het haast onmogelijk. Je kunt drama heel goed gebruiken om jongeren wakker te schudden of een probleem helder neer te zetten, maar daarna moet je er nog wat mee. Dat kan in het algemeen goed door een pakkende toespraak.”

Dat drama en mime voor velen in de gereformeerde gezindte taboe zijn, begrijpt De Haan. „Ik kan dat wel invoelen. Toch moeten we hierin eerlijk zijn. Ik denk dat een bepaalde vorm op zichzelf gezien niet verkeerd is. Natuurlijk kun je deze op een verkeerde wijze gebruiken. Maar dezelfde vorm kun je ook een lading geven die mensen op het goede spoor zet. Het is belangrijk dat je voor jezelf een bepaald criterium heb bij het beoordelen van diverse kunstuitingen die je bij de evangelieverkondiging kunt gebruiken. Ik houd mezelf altijd voor dat als een bepaalde vorm verder afbrengt van God, we verkeerd bezig zijn. Maar brengt ze juist dichter bij de Heere, dan zitten we op het goede spoor.”

Een belangrijk doel van de CGJO is dat ze aansluiting zoekt bij de leefwereld van jongeren. Hoe ver is ze bereid daarin te gaan? „Ver”, antwoordt De Haan. „Je moet als jongerenorganisatie altijd kijken waar je doelgroep zit. Dan zul je ook de cultuur van de jongeren moeten kennen om vervolgens aansluiting bij hen te zoeken. Ik veroordeel een bepaalde vorm niet per definitie omdat deze vooral buiten de kerk wordt gebruikt. Ik denk juist dat de meeste kunstuitingen christelijk zijn in te vullen.”

Ook housemuziek? „Nee, op dit moment zie ik dat niet. Dat geldt wat mij betreft ook voor dans. Er zijn organisaties die dat gebruiken om de verkondiging dicht bij de postmoderne mens te brengen. Op dit moment zou ik niet weten wat ik daarmee moet. Maar ik sluit niet uit dat er heel creatieve mensen zijn die op een verantwoorde wijze deze vormen gebruiken.”

In het algemeen denkt De Haan dat kunst heel zinvol kan zijn in dienst van het Evangelie. „We hebben in de protestantse traditie wel eens onderschat welke positieve invloed schilderijen, fresco's en kruiswegstaties kunnen hebben op mensen. We hebben immers niet alleen twee oren, maar ook ogen en gevoel. Ik ben ervan overtuigd dat muziek, drama en mime goede hulpmiddelen zijn om de bijbelse boodschap bij de postmoderne mens te brengen. Ze bieden mogelijkheden die het gesproken woord alleen niet biedt. Vergeet niet dat we de afgelopen dertig jaar vooral visueel ingestelde mensen zijn geworden. Daarom is het belangrijk dat we ook zoeken naar nieuwe voertuigen voor het Evangelie. We moeten het gesproken woord niet vervangen, maar wel aanvullen.”