Het probleem is al zo oud als het reformatorisch onderwijs: hoe ver moeten de scholen van eigen signatuur gaan in het voorbereiden van de leerlingen op de sterk geseculariseerde maatschappij waarin ze straks zullen moeten functioneren? Door de invoering van nieuwe vakken in het voortgezet onderwijs is dat dilemma volop actueel.

De komst van het vak culturele en kunstzinnige vorming (ckv) is een van de redenen waarom de reformatorische middelbare scholen zich de laatste jaren steeds sterker bezinnen op de mate waarin ze hun leerlingen moeten voorhouden wat ze in de wereld buiten de eigen kring kunnen tegenkomen. Scholen hebben de taak het geweten van de kinderen te vormen rond de vragen van vandaag, zei ds. W. Visscher vorige week in zijn openingswoord tijdens een ouderavond van het Van Lodensteincollege over deze begeleide confrontatie. De bijeenkomst trok ruim 300 ouders, veel meer dan verwacht werd.

Bezinning
Discussies over het moeten of mogen kennismaken met moderne literatuur hebben al menige kranten- en kerkbladcolumn gevuld. Eerder dit jaar uitte een commissie van enkele verontruste ouders en grootouders uit Uddel en Barneveld in brieven aan scholen en kerkenraden haar zorg over de begeleide confrontatie op reformatorische middelbare scholen, niet alleen in het literatuuronderwijs, maar ook bij ckv en de lessen over seksualiteit en voortplanting.

Wapening
Op de scholen worden deze onderwerpen diepgaand doordacht, evenals vragen rond het gebruik van video's en het leren omgaan met internet. "Ook ouders staan voor de afweging tussen het afschermen van hun gezin en de voorbereiding op de maatschappij. Een gezin kan zoveel mogelijk afschermen, maar een school kan de luiken niet dichtdoen. Scholen hebben daarin een eigen verantwoordelijkheid en ze hebben ook andere kennis in huis dan de ouders. Maar ook van de taak van onze scholen vindt een deel van de ouders dat we zo veel mogelijk voor afscherming moeten kiezen, terwijl anderen vinden dat we met de begeleide confrontatie nog niet ver genoeg gaan", schetst de nieuwe directievoorzitter van het Van Lodensteincollege, dr. W. Fieret, het dilemma.

"Hedendaagse jongeren hebben een ander referentiekader dan de huidige opvoeders in hun eigen jeugd. Ze zien onderweg meer, leven minder besloten en zijn daardoor minder gauw geschokt", zegt Fieret. "De cultuur dringt zich aan ons op: drempelloze lectuurkiosken, bladen in wachtkamers, onophoudelijk muziek in winkels.

We worden genoodzaakt ons bezig te houden met zaken waarvan we zeggen: We wilden wel dat ze niet bestonden. Als school geven we deze lessen dan ook niet met plezier, maar we willen waarschuwen en weerbaar maken. De secularisatie, het individualisme, het postmoderne levensbesef, ze eisen een hoge tol. Het gevaar is dat we daaraan wennen. Daarom werken we op school aan bewustwording: Waarom zijn bepaalde ontwikkelingen verkeerd?

We willen de leerlingen wapenen. Cultuur en samenleving zijn doortrokken van niet-christelijke elementen. Hoe moeten ze daarmee omgaan; hoe kunnen ze hun mening verdedigen? We leren onze jongeren redeneerschema's te hanteren. Als ze straks de deuren van de reformatorische school achter zich dichttrekken, horen ze bijvoorbeeld op de bouwplaats de hele dag Radio 538 en 's maandagsmorgens is voetbal het onderwerp van gesprek. Durven ze dan hun standpunt vast te houden? Anderen komen tijdens hun vervolgstudie een door en door verwereldlijkte levensvisie tegen. Het eerste wat ze tijdens zo'n studie krijgen, is een internetaansluiting. Voor het geloof in de schepping is nauwelijks ruimte. Als je over al deze zaken op school nauwelijks iets gehoord hebt, ontspoor je veel gemakkelijker."

Dagje Amsterdam
De begeleide confrontatie wordt heel geleidelijk opgebouwd, zegt de Lodenstein-rector. "Onder begeleiding kruipen de leerlingen door de literatuur heen om de denkpatronen van het moderne levensgevoel te leren doorzien. Naast de aandacht ervoor in de gewone lessen zijn er gastlessen, excursies en studie- en bezinningsdagen. We laten onze oudere leerlingen ook in gesprek gaan met scholieren van andere scholen, terwijl vwo 5 tijdens een dagje Amsterdam geconfronteerd werd met de zelfkant van de samenleving."

Vanwege de invoering van nieuwe vakken en exameneisen is de aanpak van begeleide confrontatie binnen het Van Lodensteincollege meer gestructureerd, zegt Fieret. "Het is voor het reformatorisch onderwijs echter niet doenlijk om voor alle vakken en leerjaren eigen methoden te ontwikkelen. Daar gaat geweldig veel tijd en geld in zitten." Soms wordt daarom een bestaande methode aangepast. Fieret noemt het voorbeeld van een boekje met leesteksten waarin vloeken voorkwamen: het werd niet uitgereikt, maar vervangen door een eigen stencil.

Aansluiting
De directievoorzitter verwijst naar de catechismuspreken van ds. B. Smijtegelt, die volop verwees naar de misstanden in de samenleving. "Begeleide confrontatie met die misstanden gebeurt echter altijd binnen het spanningsveld dat al het verkeerde aansluiting vindt bij ons hart", zegt Fieret. "Laat dat geen schade na? Doel en context moeten daarom heel helder zijn. Je laat geen halfuur popmuziek horen om ervan te genieten, maar we illustreren de lessen slechts met korte fragmenten. Video's worden door het bestuur gescreend, terwijl het nut ervan als toevoeging aan de les duidelijk moet zijn."

Dit is de eerste aflevering in een serie over begeleide confrontatie in het reformatorisch onderwijs.