ZULTE - De schrijver Gerard Reve is zaterdagavond op 82-jarige leeftijd in een verpleeghuis in de Belgische plaats Zulte overleden. Hij leed al jaren aan de ziekte van Alzheimer. Zijn werk oogst lof in literaire kringen, maar is onder christenen zeer omstreden.

De laatste jaren teerde Reve -voluit Gerard Kornelis van het Reve- op zijn voormalige roem als schrijver van tientallen romans, novellen, dichtbundels en brievenboeken. Tijdens zijn leven veroorzaakte hij menige rel: hij werd in de jaren zestig vervolgd vanwege smalende godslastering, en zijn verdediging van de apartheid in Zuid-Afrika werd hem in de jaren tachtig niet in dank afgenomen.

In literaire handboeken staat hij echter, naast Hermans en Mulisch, steevast te boek als een van de "Grote Drie": het schrijverstrio dat de koers van de naoorlogse literatuur in Nederland heeft bepaald.

Toch is Reves bekendheid op dit moment tanende. Veel scholieren kennen zijn naam niet meer, en schrijver Joost Zwagerman vreest dat de auteur slechts om zijn debuutroman "De avonden" (1947) zal worden herinnerd. In dat boek, destijds gepubliceerd onder het pseudoniem Simon van het Reve, is nog geen sprake van Reves latere obsessie voor religie en seksualiteit. Het geeft een beeld van het naoorlogse levensgevoel dat jonge intellectuelen in zijn greep hield: uitzichtloos, zinloos, lamlendig. Mede vanwege dat tijdsbeeld heeft "De avonden" in de Nederlandse literatuur de status van klassieker bereikt.

Veel Nederlandse schrijvers spraken gisteren hun respect uit voor leven en werk van Gerard Reve. Zijn uitgever meldde dat er van zijn romans 1,5 tot 2 miljoen exemplaren zijn verkocht - nog afgezien van vertalingen. Ondanks zijn talrijke omstreden werken en openbare optredens prees staatssecretaris Medy van der Laan (Cultuur) het "unieke en veelzijdige oeuvre" dat Reve heeft nagelaten. Zij noemde zijn werk onder meer "bijzonder humorvol" en "een enorme verrijking van de Nederlandse taal" en "ook van groot belang voor de homo-emancipatie."

Tijdens het leven van Reve bleek echter wel dat niet iedereen zo gelukkig was met zijn optreden. Het meest recente signaal daarvan was wel dat koning Albert van België vijf jaar geleden weigerde de Prijs der Nederlandse Letteren aan hem uit te reiken, omdat Reves partner Joop Schafthuizen op dat moment werd verdacht van ontucht met een minderjarige jongen.

Beruchter werd Reve nog door het zogenaamde ezelproces in de jaren zestig, aangespannen dankzij Kamervragen van de SGP'er C. N. van Dis sr. over het boek "Nader tot U" (1966). De manier waarop Reve in dat boek God afschilderde -in de gedaante van een ezel- en de manier waarop hij dat beeld vermengde met erotiek en seksualiteit zagen Van Dis en anderen als uiterst blasfemisch.

Volgens de rechter was er echter geen sprake van smalende godslastering. In 1968 werd Reve in hoger beroep vrijgesproken, en die uitspraak werd bevestigd door de Hoge Raad.

Ook in latere jaren bleef de schrijver op aanstootgevende wijze de 'herenliefde' vermengen met religieuze motieven. Dat laatste is overigens wel de reden waarom hij als 'religieuze' auteur te boek staat.

Officieel sloot hij, opgegroeid in een Amsterdams marxistisch milieu, zich in de jaren zestig aan bij de Rooms-Katholieke Kerk. Dat verklaart ook waarom hij een plaats kreeg in overzichten en bloemlezingen van christelijke schrijvers. Niettemin blijven tal van protestanten en rooms-katholieken de manier waarop de schrijver heilige zaken in een erotisch kader plaatst als onverteerbaar en uitermate godslasterlijk beschouwen.

De schrijver wordt zaterdag begraven. Zijn partner Joop Schafthuizen heeft laten weten dat de teraardebestelling plaats zal vinden in zijn woonplaats Machelen aan de Leie, enkele kilometers ten zuiden van Gent.