Het leed achter de kruistochten is indringend verbeeld in het debuut van Michael Alexander Eisner, "De kruisvaarder". Voor een 21-eeuwse lezer is het ontstellend om te zien hoe gewelddadig en verwoestend de gevechten tussen heidenen en christenen waren.

Michael Alexander Eisner (New York) studeerde af aan de Yale Universiteit, werkte in vluchtelingenkampen aan de Thais-Cambodjaanse grens, was in Chili toen de dictator Pinochet 'onttroond' werd en is een expert op het gebied van internationaal recht. Tijdens een reis in Syrië bezocht hij het kruisvaarderskasteel Krak des Chevaliers. Dat is het grootste en best bewaard gebleven kasteel in het Midden-Oosten, dat rond 1200 gebouwd werd en een bolwerk van de kruisvaarders was. Het ligt op een hoogte van 600 meter en was vrijwel onneembaar. Vrijwel, omdat de Baybars tegen alle verwachtingen in kans zagen het kasteel in te nemen in 1271. Dat gegeven inspireerde Eisner tot het schrijven van "De kruisvaarder", zijn debuut. 

Kruisvaarten blijven een intrigerend fenomeen. Vanuit zuiver religieuze motieven kunnen ze niet begrepen worden. Economische motieven moeten zeker ook een rol gespeeld hebben. Dat laatste geldt echter niet voor de ridder Fransisco de Montcada. Een glorieuze uittocht ter kruisvaart van Fransisco's enige broer eindigt in een drama als het schip net buiten de haven kantelt en alle ridders verdrinken. Op islamitische vijanden zijn ze bedacht, op water niet. Fransisco is ervan overtuigd dat hij de aangewezen persoon is om de plaats van zijn broer in te nemen, om hem op die manier te redden uit het vagevuur. Hij vertrekt samen met zijn vriend Andres. Ze worden na een lange training tot ridder geslagen, met als taak "het heilige land te ontdoen van kinderen van de duivel." 

Voor een 21-eeuwse lezer is het ontstellend om te zien hoe gewelddadig en verwoestend de gevechten tussen beide groepen waren. Het is een verhaal vol intriges en zinloos geweld. 

Als Krak des Chevaliers gevallen is, worden Fransisco en Andres uit politieke motieven uitgeleverd aan de Saraceense "heidenen" en belanden ze in een onderaards gewelf waarin alle gevangenen elkaar naar het leven staan om een beschimmelde broodkorst en waarin zonder wonder niemand overleeft. Als Fransisco ten slotte tegen betaling vrijkomt, is hij een zwaar getraumatiseerde man die niet meer spreekt. Zijn vriend, de monnik Lucas, ziet in Fransisco dé kans om promotie te maken in het kloosterleven en haalt hem naar zich toe om hem te genezen. In talloze gesprekken ontrolt zich dan het hele verhaal. De spanning houdt de lezer tot het laatst in zijn greep. Wat is toch het ontbrekende puzzelstukje waardoor Fransisco niet meer in staat is te praten en terug te keren naar de normale wereld? 

Eisner heeft een oude techniek in ere hersteld om zijn verhaal zo historisch betrouwbaar mogelijk te laten lijken: de manuscriptfictie. De roman wordt voorafgegaan door de woorden: "De volgende bladzijden bevatten de bekentenissen van Fransisco de Montcada, ridder in het leger van Christus; ze zijn voorzien van commentaar door Gods nederige dienstknecht broeder Lucas uit Santes Creus, biechtvader van Fransisco en schrijver van zijn woorden. Anno Domini 1275." De suggestie wordt gewekt dat dit manuscript werkelijk bestaat en dat alles dus op waarheid berust. Of deze aanpak een toegevoegde waarde heeft, betwijfel ik. Zonder deze mededeling kan goed geschreven fictie een even betrouwbare indruk maken en realistisc h overkomen. En die kunst verstaat Eisner absoluut. 

De hoofdpersonen Fransisco, Lucas en Andres zijn knap beschreven. Vooral Fransisco en Lucas zijn echte "round characters". Lucas is promotiegevoelig en ijdel. Door Fransisco heen ziet hij steeds zijn eigen rijzende ster. Gedurende de gesprekken gaat hij zichzelf zien zoals hij is en als hij ten slotte zijn handen vouwt en bidt: "Help mij, Heer. Ik ben verdwaald", is dat heel consistent. De schrijver tekent sterke personen en knappe ontwikkelingen. Hij is ook heel goed in staat om de spanning op te bouwen en vast te houden. 

Achteraf verwonder ik me wel over de "moderne manier" die Lucas in navolging van zijn college Vial beoefent. Eigenlijk is hij een heel moderne psychiater die de hele ziel van zijn gesprekspartner blootlegt. Dit in tegenstelling tot zijn college Adelmo, die de gangbare methoden van aderlating, branden, prikken en dopen erop nahoudt. 

De lezer krijgt een indringend beeld van de tijd van de kruistochten en het kloosterleven. De roman roept vragen op als: Wat is nu christelijk? Wat was het onderscheid tussen de heidenen en de christenen (Irak)? Het boek opent de ogen van de lezer voor het leed achter de kruistochten. "De kruisvaarder" is een lezenswaardig debuut, dat te koop is voor een prijs die navolging verdient. 

N.a.v. "De kruisvaarder", door Michaël Alexander Eisner; Uitg. Mozaïek, Zoetermeer, 2004; ISBN 90 239 9097 8; 360 blz.