Over de Tachtigjarige Oorlog zijn al heel wat romans geschreven. Jan Sizoo beschrijft in zijn boek "Twee gouden hangers" opnieuw deze oorlog en bijbehorende godsdiensttwisten. Hij heeft ook iets originelers te bieden: de positie van 'allochtonen' in die tijd. 

Die allochtonen, dat zijn Jean en Marguerite, hugenoten die in 1572 het katholieke geweld in Frankrijk ontvluchten en zich in Haarlem vestigen. De voorgeschiedenis van dit gezin heeft Jan Sizoo beschreven in zijn eerste historische roman "Een familie uit Chisseau". 

Een van de thema's van dat boek was de felle strijd tussen de katholieken en de protestanten in Frankrijk. In zijn nieuwe boek spelen godsdiensttwisten opnieuw een rol, nu ook tussen de arminianen en de gomaristen in de Republiek der Zeven Verenigde Provinciën.
Jean en Marguerite bouwen in Haarlem een nieuw bestaan op. Jean gaat aan de slag als meubelmaker en zijn zaak loopt goed. 

Binnen het jaar raakt het gezin opnieuw betrokken bij een oorlog, ditmaal de oorlog van de Hollanders tegen Spanje.
Jean, in hart en ziel een protestant, helpt fanatiek mee om Haarlem te verdedigen tegen de katholieke Spanjaarden. Het kost hem zijn been, maar dit verlies draagt hij "als een held die zonder morren een door God gewild e beproeving" doorstaat. 

Marguerite voelt zich in Haarlem veel minder thuis dan Jean. Ze had gehoopt dat de godsdiensttwisten voorbij zouden zijn, maar niets is minder waar. Ze houdt zich zoveel mogelijk afzijdig en blijft zich een Française voelen tussen de Hollanders.
Kort na het beleg van Haarlem overlijdt Marguerite in het kraambed. Jean blijft achter met hun twee kinderen, Gaspard en Margriete. 

Nieuwlichterij
Als de Spanjaarden Haarlem in 1577 uit geldgebrek verlaten, blijft Jean zich inzetten voor de zuiverheid van de gereformeerde leer. Hij waarschuwt zijn kinderen tegen de "nieuwlichterij" van het arminianisme. Hij krijgt het druk als ouderling van de Waalsch Gereformeerde Gemeente. Bij nieuwe leden -vluchtelingen uit het zuiden- gaat hij langs om te toetsen of ze mogen aangaan aan het Heilig Avondmaal. De tucht moet worden toegepast en hij houdt zich uitgebreid bezig met de vraag of orgelspel is toegestaan tijdens de eredienst. 

Omdat Jean meer tijd en aandacht besteedt aan het kerkenwerk dan aan zijn gezin, vervreemden zijn kinderen van hem. Die vervreemding wordt definitief tijdens de beeldenstorm in 1578 in de Haarlemse Sint Bavo. Als Gaspard ziet welke verwoesting zijn vader daar aanricht, zegt hij hardop: "Ik weet eigenlijk niet meer of dat wel m'n vader is." Ook als hij ouder wordt, houdt Gaspard een afkeer van het godsdienstfanatisme van zijn vader. 

Vijftien jaar later vraagt Gaspard zich opnieuw af of Jean zijn vader is, nu om een andere reden. De gouden hanger die hij bij zijn moeders dood heeft gekregen, blijkt zij vóór haar huwelijk met Jean te hebben gekregen van een Zwitserse minnaar. Zou dát zijn echte vader zijn? Pas aan het einde van de roman beantwoordt Sizoo deze vraag. Erg spannend is deze 'plot' overigens niet.
Andere personen die Sizoo beschrijft, zijn de kleinzoon van Jean, die in zijn strijd als gomarist tegen de arminianen wel weer veel op zijn grootvader lijkt, en Margriete, de dochter van Jean die als hofdame voor Louise de Coligny werkt, de weduwe van Willem van Oranje. Ook legt hij duidelijk uit hoe het Twaalfjarig Bestand tot stand kwam. 

Veel verhalen
Sizoo begint herhaaldelijk over bepaalde historische personen zonder ze te introduceren. Hij maakt bijvoorbeeld pas tegen het einde van het boek duidelijk wie Louise de Coligny is. Wat haar relatie is tot andere historische personen, blijft gissen.
De lezer mist dus nogal eens de nodige informatie. Anderzijds krijgt hij ook verhalen te lezen die geheel overbodig zijn. Margriete leest bijvoorbeeld stiekem een brief van Louise, maar deze brief bevat voor de lezer geen enkele informatie. Wil Sizoo hier wat kennis kwijt? 

Dan kun je je ook afvragen bij het verhaal over het Twaalfjarig Bestand.
Veel personen dus en veel verhalen. En naar een echte climax gaat het niet. Kortom, de eenheid ontbreekt in dit boek. De losse verhalen geven een goed beeld van het leven van een Franse familie omstreeks 1600, zoals de ondertitel vermeldt. Maar een roman met een boeiende (karakter)ontwikkeling is "Twee gouden hangers" niet. 

N.a.v. "Twee gouden hangers", door Jan Sizoo; uitg. Servo, Assen, 2005; ISBN 90 578 689 11; 200 blz.