Jacques Kruithof (1947) is vooral bekend als essayist, maar hij schrijft ook fictie. Het boek dat recent van hem verschenen is, "Het slotfeest", doet je even met de ogen knipperen. Het is dik en groot, heeft iets weg van een telefoonboek dat zwaar flapt als je het heen en weer beweegt. Lezend in dit boek raak je in verwarring: het lijkt toch deksels veel op een autobiografie! De feiten uit het leven van Melchior, de hoofdpersoon van deze roman, lijken op de feiten die bekend zijn van Jacques Kruithof: werken aan een lerarenopleiding, poëzie en essays over modernistische auteurs schrijven. Toch wil het boek fictie zijn, hoewel Kruithof duidelijk veel geput heeft uit zijn eigen leven. 

"Het slotfeest" is geen avontuurlijk boek. Het beslaat een jaar uit het leven van de genoemde Melchior. Er verandert veel in het onderwijs en hij wordt daarvan de dupe. Het komt erop neer dat de inhoud van het onderwijs ter discussie staat, terwijl Melchior zelf een groot voorstander is van degelijke vorming. Wat gebeurt er verder? Er zijn veel dagboekaantekeningen, zodat de lezer zich een beeld kan vormen van het verleden van Melchior. Het gaat dan om zijn vorige liefdes, om zijn bezigheden met de literatuur, de 'zware kerk' waaruit hij afkomstig is, de mystieke geneigdheid die hij nu bij zichzelf ontdekt enzovoort. Talloze interessante bespiegelingen bevat deze roman, terwijl actie vrijwel afwezig is. 

Jacques Kruithof laat in deze roman zien dat hij in grote lijnen samenvalt met de modernistische auteurs van wie hij zo'n groot bewonderaar is. De denkbeelden in deze roman hebben, hoewel stellig geformuleerd soms, nooit de pretentie de laatste waarheid te zijn. Melchior spreekt zichzelf tegen, corrigeert zichzelf. De vorm van literatuur wordt bovendien bediscussieerd in een groot aantal bespiegelingen. Er is een open oog voor de zingevende functie van taal en literatuur en tegelijk is er een diepgaande twijfel. Er is een hoge inzet als het gaat om menswaardigheid, maar een monomaan ongeloof als het gaat om God of een zingevend kader. Dit modernisme is radicaal en grondig en maakt daarmee een betere indruk dan de levensbeschouwing van veel hedendaagse romans, waarin men vrijblijvend heen en weer fladdert. Dit modernisme komt tot een sombere slotsom, maar spreekt wel vanuit een diepe verbondenheid met de traditie van literatuur en kunst. 

Geloof
Is dit boek nu een aanrader voor RD-lezers? Vermoedelijk niet. Kruithof is van mening dat je, wanneer je in een roman de menselijke geest en zijn levensruimte verkent, het terrein van de seksualiteit niet voorbij mag gaan. Dat leidt bij hem tot grote openheid ten aanzien van dit aspect van het leven. Wie begint aan dit boek, moet zich dat realiseren. Dat geldt ook voor de opvattingen ten aanzien van God en geloof. Wat Melchior daarover te berde brengt, is lang niet altijd strelend voor gelovigen. Maar ik geloof dat het niet spottend is bedoeld.