ZEIST - Jan Siebelink heeft de AKO Literatuurprijs 2005 gewonnen met zijn boek "Knielen op een bed violen". Juryvoorzitter Hans Dijkstal heeft dat gisteravond tijdens een galadiner in Slot Zeist bekendgemaakt. Aan de prijs is een bedrag van 50.000 euro verbonden. 

In "Knielen op een bed violen" beschrijft Siebelink het leven van zijn vader, een bevindelijk gelovige 'thuislezer', die alles in het leven als onderschikt aan het ene nodige beschouwt.

Na een ingrijpende, mystieke ervaring groeit hij steeds verder bij zijn gezin vandaan, totdat zijn vrouw en kinderen zelfs aan zijn sterfbed moeten wijken voor in het zwart geklede 'oefenaars'. Hoe kan het, vraagt zijn zoon zich in dit boek af, dat iemand werkelijk alles in het leven opgeeft om vrede met God te krijgen?

Siebelink is geen Jan Wolkers of Maarten 't Hart, hij schrijft met invoelingsvermogen over het conflict tussen menselijkheid en geloofsbeleving. Hij wil begrijpen, ook al blijkt dat ten diepste onmogelijk te zijn. Niettemin vinden geestverwanten van vader Siebelink dat de schrijver geen recht doet aan hun opvattingen, dat hij in elk geval niet moet doen alsof hij de denkwereld van de paauweanen beschrijft.

Dergelijke nuances zijn aan literair Nederland niet besteed. "Knielen op een bed violen" lijkt meer als historisch en sociologisch verslag gelezen te worden dan als roman. Hier leer je de wereld van de strenge calvinisten, van de bevindelijk gereformeerden kennen, zo denken veel lezers.

Een van de juryleden vond dat Siebelinks boek "vijf eeuwen Nederlands calvinisme" samenbracht. Volgens de NOS zou "Knielen op een bed violen" over "godsdienstwaanzin en vaderlandsliefde" gaan. Het juryrapport heeft het over "een aan godsdienst verslaafde man." En het programma RTL Boulevard -dat ook de prijsuitreiking uitzond- meldde donderdagavond dat Siebelink zijn lezers meeneemt "in de wereld van het strenge calvinisme", waarbij de vader "religieus bezeten" en "godsdienstwaanzinnig" zou zijn.

Siebelink zelf wist de stemmingmakerij nog te verhogen met een sappig detail: "Ik krijg venijnige brieven, vaak anoniem, die 's avonds laat of 's nachts bij me in de brievenbus worden gedaan, en die dreigen dat er straf zal volgen op het schrijven van dit boek." Dat lijkt meer op aanwakkeren van de behoefte aan mysterieuze, extreme toestanden bij het brede publiek dan op een poging tot echt begrip van de vaderfiguur - zoals in de roman.

Dijkstal noemde het winnende boek "ontroerend en aangrijpend eerlijk. Het grijpt je bij de keel en laat je onthutst achter." Siebelink zelf stelde in zijn dankwoord dat niet alleen gelovigen in Nederland calvinist zijn, maar ook ongelovigen. De andere genomineerden waren Arnon Grunberg, Tommy Wieringa, Patricia de Martelaere, Wanda Reisel en Frank Westerman.