Over de boekenweekgeschenken van de laatste jaren is in deze krant weinig goeds gezegd. Veel postmoderne leegte, veel erotiek, veel droefgeestige ijdelheid. Voor de ene schrijver leidt dat tot een wanhopig besef van vergeefsheid, voor de andere tot een houding van eten en drinken en vrolijk zijn. Jan Wolkers -auteur van het huidige boekenweekgeschenk- is geen uitzondering. Het blijft dan ook geen overbodige luxe dat de christelijke boekhandel zijn eigen actieboek heeft, dit jaar geschreven door Adrian Verbree.

Christelijke lezers houden niet van seksualiteit - dat misverstand kom je nogal eens tegen in de seculiere media. Oppervlakkig gezien lijkt het daar inderdaad op: christelijke lezers hebben dikwijls moeite met scènes zoals die in de boeken van Giphart, Wolkers, Houellebecq of Rushdie voorkomen. Maar dat heeft niet in de eerste plaats met preutsheid te maken. Het gaat immers nooit om de seksualiteit op zichzelf, altijd om de context waarin gebeurtenissen beschreven worden. Welke visie op het leven wil de schrijver ermee overdragen? Heeft een bepaalde scène een functie, of verschaft ze slechts een vorm van opwinding die verleidt tot het overtreden van Gods geboden?

Adrian Verbree heeft in zijn actieboek voor de christelijke boekhandel met die vragen geworsteld, Jan Wolkers heeft ze sinds lang achter zich gelaten. Over het boekenweekgeschenk kan ik dan ook kort zijn. Een Wolkers pur sang, meldt de flaptekst, en dat klopt helemaal: veel natuur, veel drama, veel seks, een paar moorden. Geschreven in een soepel stijltje, want dat kan Wolkers wel, en met een foto van een blote Karina -Wolkers' vrouw- op de omslag. Het verhaal zelf heeft hier en daar de trekken van een detective. Het heeft zelfs een happy end: er blijkt zoiets als liefde te bestaan. Maar wie leeft met een moraal waarin trouw en zelfverloochening hoger genoteerd staan dan aantrekkingskracht en genot, houdt er een leeg gevoel aan over. Eten, drinken en vrolijk zijn - want morgen sterven we.

Meeslepend
"Est" van Adrian Verbree vormt een groot contrast met Wolkers' "Zomerhitte". Bij Verbree staan alle menselijke bezigheden -ook hier spelen de geneugten van het leven een rol- in de context van een veel grotere werkelijkheid. Het is niet onverschillig hoe mensen handelen en welke motieven ze daarbij hebben, stuk voor stuk zullen ze daarop beoordeeld worden. En omdat ze stuk voor stuk tekortschieten, kan alleen de genade van Christus redden van de ondergang.

Het verhaal is heel spannend opgebouwd, en daarom kan ik de plot hier niet navertellen. Alles cirkelt rond het intrigerende woordje "Est", waarvan ik de betekenis al evenmin kan verraden. Adrian Verbree heeft een meeslepend boekje geschreven, in simpele, heldere taal. Zijn boodschap stemt tot nadenken en ligt er toch niet al te dik bovenop. Wat dat betreft alle lof. Zo'n boekje verdient een betere vormgeving dan de vreselijk lelijke omslag en belettering die het nu heeft meegekregen - bepaald geen visitekaartje voor de christelijke boekhandel.

Toch bevat dit verhaal ook passages waarbij ik afhaak. Passages over het geloof bijvoorbeeld: "Jezus in me, ik moet er niet aan denken, het klinkt als 'The invasion of the body snatchers'", zegt de ene hoofdpersoon, en dan de andere: "... en toch geloof ik in die tegendraadse Bijbel en daar zie ik een beïnvloeding van m'n wil en denken in door een invloed van buitenaf. Dat noem ik het werk van de Heilige Geest. Maar daar voel ik niks van, daar hoor ik nooit iets van, en: daar blijf ik mezelf onder." Dit soort proza is te uitleggerig, heeft een te eigentijds-populair toontje, lijkt te veel weggelopen uit praktisch-pastorale geschriften voor de moderne jeugd. Trouwens, ook inhoudelijk kun je je afvragen of de schrijver echt meent wat hij hier schrijft: dat de gelovige mens zichzelf blijft onder het werk van de Heilige Geest. Als íéts mensen verandert, is het toch juist dat.

Geborgenheid
De passages die een wat erotisch tintje hebben, lijden aan hetzelfde euvel. Op zichzelf goed dat het thema een plaats krijgt - wil je als schrijver de vragen van het bestaan in deze tijd niet negeren, dan betekent dat ook: nadenken over de allesbeheersende rol van seksualiteit. In theorie doet Verbree het prima: vrijmoedig, maar met inachtneming van grenzen, en binnen een context van liefde en trouw. En toch is dit het net niet. Kijk ik eens durven, lijkt de verteller te zeggen, en dan laat hij zijn hoofdpersonen binnen de grenzen van het betamelijke vrijen aan de oever van de rivier. De puriteinse lezer heeft er misschien moeite mee, Jan Wolkers schudt er meewarig zijn hoofd bij - en Helga Ruebsamen zegt: "Hoe explicieter, hoe verder je verwijderd raakt van de betovering." Eigenlijk is dit puur een kwestie van ambachtelijkheid: Verbree schiet tekort in het op de juiste toon oproepen van de juiste sfeer.

Moeite heb ik bovendien met het slot van het verhaal, waarin de geborgenheid van de ziel bijna lijkt samen te vallen met de geborgenheid bij de aardse geliefde. De liefde tussen een man en een vrouw kan een afspiegeling zijn van Gods liefde, de veiligheid die twee mensen bij elkaar zoeken kan heenwijzen naar de veiligheid die bij Christus te vinden is, het aardse kan een symbool zijn van het hemelse. Dat alles geef ik toe. Toch suggereert het verhaal dat de hoofdpersoon voor eeuwig gered is omdat hij zich op tijd vastklampt aan het geloof van zijn vriendin. En dat doet tekort aan de werkelijkheid: dat ieder mens in laatste instantie volkomen eenzaam is, dat iedere ziel persoonlijk een schuilplaats zal moeten vinden voor het einde komt.

Dat laatste heeft Verbree trouwens zeker willen benadrukken, ook al komt het aan het eind van het verhaal misschien niet goed uit de verf. Daarom blijft staan dat "Est" een moedige poging is om -tegen de stroom van het hedendaagse denken in- een bijbels geluid te laten horen.

N.a.v. "Zomerhitte", door Jan Wolkers; uitg. CPNB, Amsterdam, 2005; ISBN 90 596 5012 3; 92 blz.; gratis bij aankoop van 11,50 aan Nederlandstalige boeken;

"Est", door Adrian Verbree; uitg. CLK/De Vuurbaak, Barneveld, 2005; ISBN 90 5560 303 1; 96 blz.