Leendert van Wezel schroomt niet om het mes in eigen vlees te zetten. Macht en machtsmisbruik, daarover gaat zijn jongste novelle. En dan geen machtsmisbruik onder wereldlingen, maar onder kerkmensen. "Wanneer de traditie met een kleine t verheven wordt tot kenmerk van de zaligheid en als norm aan anderen wordt opgelegd, dan is dat een vorm van machtsmisbruik." 

In de huiskamer staat een spinet. Als de eigenaar het deksel openslaat, wordt er een afbeelding van een blauwe vinvis zichtbaar, en een aantal woorden: "L. S. van Wezel me fecit 2003". Het bouwen van dit soort instrumenten is de andere hobby van Leendert van Wezel, een hobby die opvallende overeenkomsten vertoont met zijn schrijverschap. "Het afronden van een novelle geeft me exact hetzelfde gevoel als wanneer ik voor het eerst een toon aansla op een spinet dat ik zelf gebouwd heb. Ook aan zo'n verhaal blijf ik voortdurend schaven, net zo lang tot het één geheel wordt. Daarbij heb ik veel hulp van mijn uitgever gehad. Ik wil me graag steeds verder ontwikkelen, inzicht krijgen in hoe je een verhaal het beste kunt vertellen. En verder is het gewoon noeste arbeid: vergelijken, teruglezen, veranderen, bijschaven." 

Leendert van Wezel (1970) is een schrijver om in de gaten te houden. In het dagelijks leven is hij werkzaam bij de plaatselijke Rabobank, in de avonduren schrijft hij verhalen en bouwt muziekinstrumenten. Vier jaar geleden publiceerde hij bij uitgeverij De Banier zijn eerste kinderboek, "De bunker". Sindsdien schreef hij behalve nog drie kinderboeken ook drie novellen, die opvallen door de allerminst goedkope manier waarop hij grote levensvragen aan de orde stelt. Waar is de zin van het leven? Welke keuzes maken we? Hoe zit het met schepping en evolutie, met geloof en zelfverloochening? En nu, in de novelle "Dal van Dura": hoe gaan we om met macht en machtsmisbruik, met verleiding en schuld? 

Hoofdpersoon van het verhaal is Marijke, die haar leven lang gebukt heeft onder het gezag van haar vader, van de ouderlingen in de kerk en de directeur en de afdelingschef op haar werk. Stapje voor stapje komt de lezer achter haar geheim: ze heeft iets ontdekt dat haar hele wereld ondersteboven gooit, iets wat vader en de directeur volledig van hun voetstuk laat tuimelen. Hoe gaat ze de confrontatie met die twee aan? En hoe komt ze daarna met zichzelf en haar omgeving in het reine? Dat zijn de vragen waarover Leendert van Wezel zijn lezers laat nadenken, zonder dat het verhaal meteen loodzwaar wordt. Het gaat over levensechte mensen en het blijft spannend, strak opgebouwd, goed geschreven. 

Uw vorige novellen gingen over mannen met zingevingsvragen, dit verhaal gaat over de zielenroerselen van een vrouw. Verschijnen er niet genoeg vrouwenboeken op de christelijke markt? 

"Ik had inderdaad eerst een mannelijke hoofdpersoon bedacht, maar toen zei mijn redacteur: "Niet weer een mannenboek!" Zelf vond ik het wel een uitdaging: kun je ook schrijven vanuit een vrouw, zonder dat je een karikatuur van haar maakt? Daarbij moet je putten uit je eigen mensenkennis en levenservaring. Ik werk met mensen, ik kom dit soort dingen tegen. Als je een karakter hebt zoals Marijke, hoe reageer je dan in allerlei situaties? Dat is wat ik me steeds probeer voor te stellen. Ze is heel naïef, ze ziet de dingen dikwijls ook niet reëel. Zo wordt iemand met deze achtergrond: óf haar verleden beschadigt en verandert haar, óf ze vecht terug." 

"Dal van Dura" hebt u dit boek genoemd. Waarom?
"Iedereen die op een egoïstische manier macht uitoefent, dwingt zijn omgeving -net als Nebukadnezar- voor zijn beeld te buigen. Of je nu hoofd van een gezin bent, van een afdeling of een bedrijf, zodra je macht samengaat met eigenbelang gaat het mis. Natuurlijk is autoriteit op zichzelf goed en bijbels, maar tegelijkertijd moet je erkennen dat er vaak misbruik van gemaakt wordt. Als de zorg voor de ander niet meer centraal staat, is er sprake van een verkeerde uitoefening van gezag. 

Zelf heb ik daar genoeg van gezien, in het bedrijfsleven bijvoorbeeld - hoewel niet direct in mijn huidige baan. Rond reorganisaties en fusies is er bijna altijd sprake van machtsmisbruik. Maar ook in de kerk. Natuurlijk is er heel veel positief gezag in de kerk, gezag dat ervoor zorgt dat gemeenteleden niet van het pad af raken. Maar wanneer de traditie met een kleine t verheven wordt tot kenmerk van de zaligheid en als norm aan anderen wordt opgelegd, dan is dat een vorm van machtsmisbruik. Daarmee wordt Marijke geconfronteerd. Haar vader was altijd maar voor één ding beducht: dat z'n dochter zich zo zou gedragen dat híj erop aangekeken zou worden, dat híj als een slechte opvoeder beschouwd zou worden. Hij had geen zorg om zijn dochter, hij was alleen met zijn eigen positie binnen de kerk bezig." 

Toch eindigt dit verhaal in de kerk.
"Ik weet niet wat haar verleden precies met Marijke gedaan heeft. In eerste instantie heb ik geprobeerd een goed einde te breien aan die verhaallijn, maar dat lukte niet, ik moet het nu maar aan de lezer overlaten. Maar toch eindigt Marijke in de kerk, tegen haar eigen zin. Dat heeft iets met levensleiding te maken. Het is ook symbolisch: aan het eind van het verhaal staat Marijke aan het begin van een lange weg terug. In die zin is dit een hoopvol boek. Maar tegelijkertijd kun je alles wat er gebeurd is niet opzijschuiven. Dat schud je niet zomaar van je af." 

Hoe kan het dan dat ze aan het eind van het verhaal niet langer streeft naar vergelding?
"Marijke lijkt niet erg op de drie jongelingen in het dal van Dura. Ze is eerder een door de wind meegevoerd blaadje dat pas laat tegenwicht begint te bieden tegen de machten om haar heen. De verleiding is er om keihard terug te slaan, maar ze blijft staande tegenover die verleiding. Net als de drie in het dal van Dura - dat is de diepere betekenis van de titel. Marijke moet kiezen: vergeving of vergelding. Ik heb het gevoel dat ze de goede beslissing gaat nemen, dat ze rust gaat vinden in het niet per se hoeven afrekenen."
Is dat wel goed, het streven naar gerechtigheid opgeven? 

"Marijke is het stadium van de gerechtigheid voorbij. Ze heeft er alles voor gedaan, al haar energie verbruikt. In het verleden heeft ze lichtjes geoefend door haar vader af en toe tegen te spreken, en in haar gesprek met de directeur stijgt ze boven zichzelf uit. Ze gaat de confrontatie aan, en ze laat zich niet ompraten. Maar aan het eind is ze zo uitgeput dat ze maar één keus meer heeft: wel of niet vergeven. De rest is op dat moment niet aan de orde." 

Maar het gaat niet alleen om haarzelf, het gaat om fraude die ook andere mensen beschadigd heeft.
"Je kunt er zeker van zijn dat het recht uiteindelijk zijn loop heeft. Buiten de bladzijden gaat het verhaal verder, en het is onbestaanbaar dat deze hele kwestie onder de tafel verdwijnt. In de loop van dit verhaal heeft Marijke geleerd dat zelfs heel timide mensen -zoals zij- dapper kunnen zijn en tegendraads kunnen handelen. Daarmee brengt ze een balletje aan het rollen dat grotere gevolgen heeft dan ze zelf kan overzien. Met welke Nebukadnezar ze dan ook te maken heeft, één ding is zeker: zijn beeld zal vroeg of laat vallen, daar kan ze op rekenen. Maar het zou niet bij haar karakter passen om na die ene grote confrontatie verder te gaan en vergelding te eisen. Voor Marijke gaat het trouwens niet om die fraude op zichzelf, het gaat om iets heel anders, iets wat veel dieper zit en dat in dit verhaal niet uitgesproken wordt." 

Waarom niet? Is het niet beter om dergelijke geheimen wél aan de oppervlakte te brengen?
"Ik vraag me soms af of de hedendaagse psychologie wel gelijk heeft met alles open te willen gooien. Voor mensen als Marijke is het misschien beter dat al te pijnlijke herinneringen ingepakt blijven, omdat ze anders weer helemaal opnieuw al die pijn moeten doormaken. Maar nogmaals, ik weet niet hoe het verder met haar gegaan is. Ze heeft ook een geschiedenis buiten de bladzijden van het boek. Dat heb ik steeds meer geleerd: gewoon achter de hoofdpersoon aan lopen en registreren wat ze doet en denkt. In vroegere verhalen hing ik in een klein helikoptertje boven de personages, en ik sloot de zaak netjes af met een knoop en een strik op het verhaal. Nu heb ik meer van binnenuit geschreven; de lezer moet zelf de conclusies maar trekken." 

N.a.v. "Dal van Dura", door Leendert van Wezel; uitg. De Banier, Utrecht, 2004; ISBN 90 336 2801 5; 112 blz.