"De Da Vinci Code" (2003) begint met de geheimzinnige dood van de conservator van het Louvre en eindigt met de ontmaskering van "de grootste samenzwering van de laatste 2000 jaar." Maar de misdadiger is geen persoon, de misdadiger is de kerk. Uit de RD-recensie: "Je vraagt je af welk beeld al die miljoenen Dan Brown-lezers van het christelijk geloof overhouden. De hele kerkgeschiedenis blijkt neer te komen op 2000 jaar misleiding, machtsmisbruik, vrouwenonderdrukking en gewetenloosheid. Daartegenover stelt de schrijver dan een lofzang op seksualiteit, vrouwelijkheid en vrijheid, al bevat het boek eigenlijk geen enkele expliciet-erotische scène. Dat heeft invloed, zelfs op christelijke lezers die wel beter weten." 

De schrijver: Dan Brown
De Amerikaanse schrijver Dan Brown (41), voormalig docent Engels, werd wereldberoemd met zijn detective-thrillers "Het Juvenalis Dilemma", "Het Bernini Mysterie" en vooral "De Da Vinci Code". Miljoenen exemplaren gingen er over de toonbank. Hoewel Brown zichzelf christen noemt -"Voor mij is de religieuze zoektocht levenslang een werk-in-uitvoering"-, deden zijn boeken in kerkelijke kringen het nodige stof opwaaien. De schrijver geeft nauwelijks interviews, maar op zijn website zijn er een paar te vinden. Daarin valt onder meer te lezen: 

"De Da Vinci Code" is een roman en dus een fictief werk. Hoewel de romanpersonages en hun handelingen overduidelijk niet reëel zijn, bestaan de kunstwerken, architectuur, documenten en geheime rituelen die in het boek beschreven worden wél echt. Deze elementen uit de werkelijkheid worden geïnterpreteerd en bediscussieerd door fictionele personages. Hoewel ik geloof dat sommige van de besproken theorieën waarde kunnen hebben, moet elke individuele lezer de gezichtspunten van de personages onderzoeken en tot zijn of haar eigen interpretaties komen. Mijn hoop bij het schrijven van deze roman was dat het verhaal voor mensen als katalysat or en springplank zou dienen om de belangrijke punten van geloof, religie en geschiedenis te bespreken." 

Volgens Brown is het boek niet antichristelijk bedoeld. "Nee, dit boek is niet anti-iets. Het is een roman. Ik heb dit verhaal geschreven in een poging bepaalde aspecten van de christelijke geschiedenis die me interesseren te onderzoeken. De grote meerderheid van oprechte christenen begrijpt dat en beschouwt "De Da Vinci Code" als een onderhoudend verhaal dat het religieuze gesprek en debat bevordert. 

Desondanks heeft een kleine maar spraakmakende groep van individuele personen het verhaal als gevaarlijk, ketters en antichristelijk bestempeld. Hoewel ik betreur dat ik deze mensen beledigd heb, moet ik toch zeggen dat priesters, nonnen en andere geestelijken voortdurend contact met me opnemen om me te bedanken voor het schrijven van deze roman. Veel kerkelijke leidslieden prijzen "De Da Vinci Code" omdat het boek de belangstelling aanwakkert voor belangrijke thema's op het gebied van geloof en kerkgeschiedenis.
Het is belangrijk om te beseffen dat een lezer het niet met elk woord in de roman eens hoeft te zijn om het boek te kunnen gebruiken als een positieve stimulans voor introspectie en onderzoek van ons geloof. (...) Controverse en dialoog zijn in het algemeen gezond voor religie. Religie heeft maar één echte vijand -apathie- en gepassioneerde discussie is een uitmuntend tegengif." 

Koos de Mooy
Ik wou eerst het boek niet lezen maar heb dat toch uiteindelijk gedaan. Hierna heb ik "Het heilig bloed en de heilige graal" en veel nieuwtestamentische aprocriefe boeken gelezen. Eerlijk gezegd weet ik niet wat ik ervan denken moet en vraag me af wat er nu de waarheid is. Ik zie vol belangstelling uit naar jullie artikel. 

Annemieke N.
Het lijkt me beter dat dit onderwerp blijft rusten. Want (1) Het is een uitgemolken onderwerp. Er zijn zelfs al verschillende boeken gepubliceerd over wat er nu waar is van deze gewraakte roman. Geen enkel artikel kan nog iets toevoegen aan de verwarring. (2) Het is een nutteloze en eindeloze discussie. Oprakelen nu zij net een beetje aan het luwen is lijkt me een minder slimme zet. (3) Een fictionair boek moet geen stof zijn voor feitelijke discussies. 

M. A. G. Krabbendam-Sjakes
In juli bracht ik met mijn dochter een veertiendaagse vakantie door in het boekenhotel in Doldersum. Veel van de gasten die ik daar ontmoette waren "De Da Vinci Code" aan het lezen of hadden het gelezen. De meesten vonden het een spannende detective die ze achter elkaar uitlazen. Zo ook mijn dochter. Thuisgekomen heb ik het boek gekocht, en ja, het had mij ook te pakken, al las ik het met de nodige scepsis. De clou wist ik eigenlijk al, maar toch, hoe zou deze roman aflopen? Onbevredigend dus. Het is met recht relipulp die mensen met weinig of geen bijbelkennis en tegenstanders van de Bijbel de nodige 'argumenten' in de mond legt om het christelijk geloof de grond in te boren. 

Wie reageert?
Elke maand bespreken drie jongeren in deze bijlage een boek dat op een of andere manier in het nieuws is. Maar daarnaast is er ruimte voor wat extra lezersreacties. Volgende keer staat deze pagina in het teken van Jan Siebelinks boek "Knielen op een bed violen" - zie voor een voorzetje in de discussie de bespreking rechtsonder op deze pagina. Schroom niet om je mening te geven (via www.refdag.nl/tussenderegels of tussenderegels@refdag.nl). We stellen het op prijs als je daarbij je voor- en achternaam vermeldt. Een keuze uit de binnengekomen reacties plaatsen we in de krant van 9 november. 

"Geloof niet baseren op roman"
"De Da Vinci Code" ligt in drievoud op tafel, daaromheen zitten Klaas Kuyper (25), Marja Pieterse (21) en Marjolein Ouwerkerk (18). Klaas ontwikkelt websites en is deeltijdstudent godsdienst pastoraal werk in Ede, Marja loopt stage bij stichting De Vluchtheuvel in het kader van haar studie maatschappelijk werk en Marjolein is net begonnen aan een studie Nederlandse taal en cultuur in Leiden. In Utrecht bespreken ze welk beeld "De Da Vinci Code" van het christendom tekent. 

Klaas: "Het was een leuk boek om te lezen, het las als een trein. Alleen kun je je afvragen of de schrijver op de juiste manier met de feiten omgaat." 

Marja: "Ik vond het ook spannend, echt een pageturner. Maar ik heb ernstige bedenkingen bij de manier waarop de schrijver het christelijk geloof in een kwaad daglicht stelt. En de vrouwenverering die uit het verhaal spreekt, daar ben ik het absoluut niet mee eens. Ik vind het een gevaarlijk boek, omdat de schrijver in twijfel trekt wat waarheid is." 

Marjolein: "Dan Brown kan ontzettend goed schrijven, ik vind dat hij zijn opvattingen heel knap onder woorden brengt, heel overtuigend. Ja, hij overtuigt mij niet hoor, maar het is wel een superverhaal. Maar met zijn boodschap gaat hij totaal de mist in. Yin en yang en vrouwelijkheid en kelk en graal... ik geloof er niet in, maar ik denk dat mensen er wel door aan het denken gezet kunnen worden." 

Klaas: "Maar het is fictie." 

Marjolein: "Ja, maar hij gebruikt wél heel veel feiten." 

Marja: "Juist daardoor kun je gaan denken dat het hele verhaal op feiten berust." 

Over welke feiten hebben we het dan?
Marjolein: "Volgens hem zijn er nog steeds nakomelingen van Jezus en Maria Magdalena op aarde. Dat baseert hij op het evangelie van Filippus, maar dan denk ik: Dat ontbreekt niet voor niets in de Bijbel." 

Marja: "Ja, maar Dan Brown zegt natuurlijk dat de kerk dat bewust uit de Bijbel weggelaten heeft, omdat vrouwen niet te belangrijk mochten worden. Daarom is zijn boek zo gevaarlijk. Ik weet zeker dat de Bijbel juist is, maar iemand die daarover twijfelt kan heel makkelijk denken: Zie je wel!" 

Klaas: "Sommige wetenschappelijke feitjes vind ik leuk, over het getal phi bijvoorbeeld en over het pentagram dat Venus en de aarde en de zon in de lucht maken." 

Marjolein: "Of over de mens van Vitruvius, dat heb ik met kunstgeschiedenis gehad. Ja, dat soort dingen vind ik ook leuk, de schrijver heeft ontzettend veel onderzoek gedaan, daar heb ik waardering voor." 

Klaas: "Er zitten best dingen in het verhaal die waar zijn, maar de feiten over de kerk kun je niet vertrouwen - dat maakt het verwarrend. De schrijver zegt bijvoorbeeld dat pas in Nicea vastgesteld is dat Jezus de Zoon van God was, dankzij een meerderheid van stemmen. Maar dat was helemaal niet zo. De canon van bijbelboeken is ook niet vastgesteld door keizer Constantijn, zoals hij beweert. De kerk heeft rond die tijd -vooral op het concilie van Carthago- alleen maar bevestigd wat allang als canon geaccepteerd was." 

De schrijver zegt zelf dat hij geen waarheden verkondigt, dat hij alleen maar de discussie over religie op gang wil brengen.
Marjolein: "Hij brengt zeker een discussie op gang, maar die is niet positief voor het christendom. Het wezen van het geloof is een relatie met God, maar daarvan zie je bij hem helemaal niets." 

Klaas: "Hij stelt de basis van het christendom ter discussie, dat lijkt me niet iets waarover te discussiëren valt. Maar hij heeft bijvoorbeeld ook kritiek op de Rooms-Katholieke Kerk, die van zichzelf zegt dat zij de enige weg naar God is. Daar zit wel weer iets in."
 
Marja: "Maar dat vind ik toch gevaarlijk tegenover niet-christenen, die maken geen verschil tussen kerken. Je zou kunnen denken dat alle kerken van bedrog aan elkaar hangen, dat overal de vrouwen onderdrukt worden. Ik voelde me gewoon aangevallen, de bijbelse gezagsverhouding heeft niets met onderdrukking te maken, vrouwen zijn niet minder of meer dan mannen. Maar Dan Brown draait de rollen om, hij aanbídt gewoon het vrouwelijke." 

Marjolein: "Dat vind ik zo overdreven. Een vrouw is óók niet alles! Het lijkt wel of een vrouw helemaal perfect, verheven, heilig is. Dat is dan bedoeld als een reactie op de houding van de kerk, maar de schrijver slaat wel een beetje door." 

Marja: "Hij gooit wat twijfelachtige punten over het christendom op tafel, maar hij gaat niet in op het geloof zelf. Hoe kun je over religie nadenken als je God er buiten laat?" 

Hoe geschikt is "De Da Vinci Code" voor het gesprek met andersdenkenden?
Marja: "Als ik over zo'n boek in discussie ga, ben ik alleen maar aan het verdedigen wat ik geloof. En ik wil niet verdedigen, ik wil getuigen - dat is iets heel anders." 

Klaas: "Je kunt er wel een gesprek door krijgen met mensen die normaal gesproken niet over het geloof nadenken. Het kan een aanleiding zijn." 

Marja: "Ik vind het echt een gevaarlijk boek, je ziet niet wat waar is en wat niet." 

Klaas: "Je gaat je geloof toch niet baseren op een román?" 

Marjolein: "Ik kan me niet voorstellen dat iemand dat allemaal gelooft. Maar ik denk dat het wel een kans is om te laten zien dat het christelijk geloof helemaal niet is zoals het hier afgeschilderd wordt." 

Marja: "De vraag is of je daarvoor dit boek nodig hebt." 

Was "De Da Vinci Code" confronterend voor jullie zelf?
Klaas: "Totaal niet, ik vind het heel vergezocht, voor mij is het gewoon een verzonnen verhaal." 

Marja: "Voor mezelf was het niet bedreigend, maar ik heb wel moeite met de manier waarop Christus hier beschreven wordt. Dat klopt gewoon niet, dat beledigt Hem, dat beledigt het hele christendom. Het is gewoon niet nuttig om zo'n boek te lezen." 

Marjolein: "Persoonlijk ben ik niet aan het twijfelen gebracht, absoluut helemaal niet. Ik denk juist dat het voor christenen heel goed is om zo'n boek te lezen. Je moet toch weten hoe andere mensen denken? En het kan leiden tot een soort onderzoek van jezelf: Waar sta ik, wat geloof ik?" 

Klaas: "Is dat juist niet het gevaar, dát je daarover gaat nadenken?" 

Marjolein: "Ik denk dat Gods Woord zo duidelijk is dat ik geen enkele mogelijkheid zie om dit verhaal serieus te nemen."