Kruistocht
De zinloosheid van de oorlog -in dit geval tijdens de kruistochten- is ook een thema van het derde en laatste dikke deel van de imposante serie van Kevin Crossley-Holland over Arthur de Caldicot. De eerste twee delen ("De zienerssteen" en "In het tussenland") werden al eerder besproken. "Arthur, koning van de Middenmark" dompelt ons midden in de problemen, onderlinge ruzies en chaos en de daardoor tot mislukking gedoemde vierde kruistocht. 

Duizenden ridders en soldaten hebben zich in het jaar 1202 verzameld in Venetië. Onder hen dus ook Arthur, die aan de strijd zal deelnemen onder Lord Stephen en die onderweg tot ridder zal worden geslagen. Ook nu weer vindt hij steun in zijn zienerssteen -ooit van tovenaar Merlijn gekregen- waarmee hij allerlei gebeurtenissen uit het leven van zijn meer dan 600 jaar daarvoor geboren legendarische naamgenoot te zien krijgt. Gebeurtenissen, hoe lang ook geleden, die hij herkent: "Soms lijkt wat koning Arthur overkomt een herhaling van wat mij overkomt, maar soms is het andersom. Hij en Ygerma, zijn echte moeder, hebben elkaar gevonden, en ik geloof dat ik ten slotte de mijne zal vinden." 

Want daar draait de trilogie inderdaad op uit: Arthur vindt zijn moeder, die door toedoen van zijn vader een leven lang van hem verwijderd is gehouden. Maar dan heeft hij ook zijn lesje geleerd: uit de wondersteen over zijn beroemde naamgenoot, maar vooral ook uit dat wat hem en zijn lotgenoten overkomt. 

Het wordt namelijk geen oorlog tegen de Saracenen om Jeruzalem te ontzetten, maar een strijd van christenen onderling ten gevolge van de eisen van de doge van Venetië. Die heeft de schepen voor de strafexpeditie laten bouwen en eist nu dat de kruisvaarders eerst ingrijpen in zijn conflict met het opstandige Zara, een stad aan de Adriatische kust. 

Ze belegeren de stad, eisen die voor zichzelf op als tijdelijk verblijf, verdrijven de bevolking en begaan de wreedste oorlogsmisdaden. Zo wordt -en dat maakt een intense indruk op de onervaren Arthur- een stenengooiende jongen met een grote katapult (mangneel) als een projectiel over de stadsmuur afgeschoten. 

Vaart
Arthur krijgt moeite met heel die kruistocht. "In mijn steen is oorlog roemrijk... Goed vecht tegen slecht. Maar in werkelijkheid is het lang niet zo eenvoudig." Lord Stephen wordt zwaargewond door toedoen van Arthurs vader, en nu is Arthur het aan zijn riddereer verplicht de edelman, naar huis, naar Engeland terug te brengen. Einde kruistocht voor Arthur, maar ook het begin van een nieuw leven. Met nieuwe inzichten. 

Na ongeveer 1000 bladzijden vindt Arthur dus uiteindelijk zijn moeder, een ontmoeting die op de lezer niet zo'n diepe indruk maakt als op de jonge kruisvaarder. Voor mij had het best een grotere climax mogen zijn: je hebt er immers lang genoeg voor zitten lezen. In een prachtig geschreven en vertaald verhaal, dat wel, maar waarbij je toch wel eens hebt gedacht: mag er wat meer vaart in komen? Daarbij werken ook remmend die ongeveer honderd namen van personen die in het verhaal voorkomen en die je telkens weer in het bijbehorende register moet/kunt opzoeken. 

N.a.v. "Geheim van de schrijver", door Eveline Bergwerf; uitg. Den Hertog, Houten, 2004; ISBN 90 331 1817 3; 214 blz.; 10,90;
"Arthur, koning van de Middenmark", door Kevin Crossley-Holland; uitg. Lemniscaat, Rotterdam, 2004; ISBN 90 563 7570 9; 408 blz.