Gestaag druppelt de aanvoer van de romans vanuit het buitenland door. Uniek is het niet om te schrijven over de tijd van de christenvervolging in het Romeinse Rijk. "Brand van Rome", "Quo vadis", "Stem in de wind" zijn enkele titels die hetzelfde thema behandelen. Toch geeft uitgeverij Kok "De laatste buiging" uit van de schrijver Alan David Justice. Misschien is het goed om deze historische periode regelmatig in het geheugen van de lezer te prenten, maar herhaling van een thema maakt de lezer ook kritischer. 

De roman speelt in de jaren 303-304 na Christus, in het late Romeinse keizerrijk. De keizer die op dat moment aan de macht is, is Diocletianus -Diocles-, die regeerde van 284 tot 305. Hij staat vooral bekend om zijn organisatorische talenten en vernieuwingen van het leger, de provincies en de belastingen. Aanvankelijk was hij alleenheerser, maar door zijn toedoen ontstond de "tetrachie", de regeringsvorm onder meerdere machthebbers die als doel had houvast op het totale Romeinse Rijk te hebben en te houden. Vooral Diocles' mederegeerder Galerius is erop gebrand de christenen uit te roeien omdat ze volgens hem een gevaar voor de stabiliteit van het Rijk vormen. En dan breekt voor de christenen na 53 jaar relatieve vrijheid de vervolging uit. 

Spion
Er zijn twee hoofdpersonen: de ene is de toneelspeler Genesius, die onderdeel is van een toneelgroep die de kunst moet gebruiken om het geloof te bespotten. Het is het plan van de keizer om het volk op deze manier op te zetten tegen de christenen. Het theater wordt een plaats om het volk op te ruien. De andere hoofdpersoon is Lactantius, de redenaar en historicus aan het hof van Diocles, de keizer. Hij splitst zichzelf in twee personen om de grote vervolging te overleven; aan de ene kant is hij hoveling, hypocriet en flexibel, en aan de andere kant is hij christen. 

Om de christenen effectiever te kunnen bespotten, wil Genesius zich hun gewoonten en rituelen eigen maken en bezoekt hij hun geheime samenkomsten. Hij wordt herkend door Lactantius, die hem ervan wil weerhouden om de vele christenen aan het hof van de keizer te verraden. Hij raakt met Genesius in gesprek en vertelt hem zijn eigen geschiedenis. Genesius onthult tijdens datzelfde gesprek het geheim van zijn relatie met de keizer. Er lijkt een band te ontstaan tussen die twee, maar Genesius blijft op de hand van de keizer en verraadt christelijke hovelingen, die op een gruwelijke manier aan hun eind komen. Intussen speelt het toneelgezelschap een 'spel' over de maagdelijke geboorte van de Heere Jezus. Hilariteit alom. 

De keizer vat genegenheid op voor Genesius. Deze wederzijdse liefde is olie op het vuur van het steekspel tussen machthebbers en hen die naar de macht streven. Intussen wordt er opdracht gegeven de kerk plat te branden en het verzet in de kiem te smoren. Als vervolgens het paleis van de keizer in brand staat, zijn de slachtoffers simpel aan te wijzen. De vervolging verhardt; veel christenen gaan met ware moed een gruwelijke dood tegemoet. Genesius raakt verward; hij houdt van de keizer, maar verraadt Lactantius ook niet. Hij raakt onder de indruk van het gedrag van de christenen en komt ten slotte voor de keus te staan. 

Toevallig
"De laatste buiging" laat de lezer bij zichzelf te rade gaan; wat mag mijn overtuiging mij kosten? Zou ik mijn geloof herroepen als ik opengesneden zou worden om gevuld met zout en vervolgens weer dichtgenaaid 24 uur te creperen alvorens te sterven? De combinatie lijden én blijdschap maakt indruk. 

Toch zijn er aspecten in de roman waaraan ik me gestoord heb. Er zijn te veel factoren in de roman die me niet overtuigen. Als bijvoorbeeld Lactantius op weg is naar de keizer maakt hij een schipbreuk mee en spoelt hij aan op Patmos. De redding van alle slachtoffers zou te danken zijn aan Johannes (de apostel) die over bovennatuurlijke krachten zou beschikken, ook na zijn dood.
Op dit eiland ontmoet Lactantius een man die hem meedeelt bisschop Anthimus op te zoeken en dan meteen sterft omdat zijn taak vervuld is. Iedereen is op de hoogte van de taak van Lactantius, behalve hijzelf. Dit stramien herhaalt zich bij Genesius. Terwijl veel mensen ervan overtuigd zijn dat hij christen zal worden, is hij zelf daarvan absoluut niet op de hoogte. Hij speelt nog volop toneel, is bevriend met de keizer en zet zich af tegen het christendom. Het is te toevallig en bijzonder dat zo veel mensen zijn innerlijk doorgronden. Ook de liefde tussen Genesius en Lydia is te onaards om indruk te maken. 

Jammer dat deze zaken afbreuk doen aan de kracht van de roman. Iets minder inlegkunde van christelijke motieven en bijbelse historische gegevens had er een sterker verhaal van gemaakt. 

N.a.v. "De laatste buiging", door Alan David Justice; vert. Roelof Posthuma; uitg. Voorhoeve, Kampen, 2004; ISBN 90 297 1766 1; 400 blz.