Enige weken geleden promoveerde Wim Hazeu op een biografie van Simon Vestdijk. Hazeu schreef al eerder dikke boeken over Achterberg en Slauerhoff, maar wilde met zijn derde schrijversbiografie ook een academische graad in de wacht slepen. Zijn biografie mag er zijn. Wie zich wil informeren over Vestdijks leven, heeft aan Hazeus 1000 bladzijden meer dan voldoende. 

Simon Vestdijk (1998-1971) is zonder enige twijfel een groot schrijver, een van de grootste uit de twintigste eeuw. Jarenlang gold hij als de Nobelprijskandidaat van Nederland. Hij publiceerde zo'n vijftig romans, waarvan vele nog steeds prima leesbaar zijn. Daarnaast schreef hij poëzie, hij publiceerde veel essaybundels met doorgaans gedegen stukken. Ook schreef hij tien boeken over muziek en publiceerde een groot aantal krantenartikelen en recensies. Kortom, echt een auteur van een groot oeuvre, waarin vele momenten van hoge kwaliteit te ontdekken zijn. 

Opvallend is het bovendien dat Vestdijk pas in 1932 echt met schrijven begon - hij was toen al bijna halverwege de dertig. Voor die tijd was hij werkzaam als arts. In de bijna veertig jaar dat hij als auteur actief was, waren er jaren waarin er twee of drie boeken van hem verschenen. 

Vestdijk was een notoir atheïst. Hij sloot in de jaren dertig vriendschap met Menno ter Braak en Eddy du Perron, de mannen achter het invloedrijke blad Forum. Uit Hazeus boek wordt duidelijk hoezeer ook Vestdijk, net als Ter Braak en Du Perron, het nihilisme omarmde. In zijn boek "De toekomst der religie" (1947) zou hij zijn ideeën over religie uiteenzetten, wat heftige reacties opriep van kerkelijke prominenten. 

Mieke
Vestdijk heeft altijd aandacht getrokken van literatuurbeschouwers. Nol Gregoor interviewde hem uitvoerig over zijn jeugdjaren in zijn geboorteplaats Harlingen. In 1987 verscheen een grote biografie over Vestdijk van Hans Visser. Deze biografie wordt beschouwd als een mislukking. In hoeverre dat echt zo is, is de vraag, want er zijn rivaliserende kampen onder de Vestdijkaanhangers. De vrouw met wie Vestdijk slechts een paar jaar gehuwd was (tot aan zijn dood in het voorjaar van 1971), Mieke Vestdijk-van der Hoeven, zit als een waakhond op de nalatenschap. Zij was het niet eens met het beeld dat Hans Visser van Vestdijk gaf. 

Hazeu heeft echter goede contacten met Mieke Vestdijk. Hem wordt voor de voeten geworpen dat hij bepaalde zaken die als feiten kunnen gelden, maar door Mieke niet geapprecieerd worden, negeert. Men leze de recensies in de kranten er maar op na. De bemoeienis van Mieke is geen zuivere koffie, zo lijkt het. 

Maar men moet bij het lezen van beoordelingen uit de hoek van de neerlandistiek intussen wel bedenken dat Hazeu zelf nauwelijks een academicus is en toch respect afdwong met zijn biografieën van Achterberg en Slauerhoff - en dat verwekt altijd een zekere "jalousie de métier" van de kant van academici. 

Kortom, wie erin duikt en gegevens uit de twee biografieën vergelijkt en ook interviews en dergelijke erbij betrekt, zal voor raadsels staan. Maar zijn het echt kapitale punten waarover discussie bestaat? Zó kapitaal dat ze het juiste begrip van Vestdijks romans dwarsbomen? 

De lezers kunnen gerust zijn. Als het gaat om de levensfeiten, de levensloop en het ontstaan van de romans en dergelijke slaat Hazeu de plank niet mis en is hij betrouwbaar. Hoewel ook ik geen Vestdijkspecialist ben en dus niet het finale oordeel kan vellen, komt de biografie wel als zodanig over. Hazeu is tenslotte allerminst prutser, dat bewijzen zijn eerdere boeken. 

Oeverloze stroom 
Toch is het de vraag of Hazeus boek een aanrader is. De moed zakt je wel een beetje in de schoenen als je door de 1000 bladzijden van deze biografie bladert. Zou dat nu allemaal belangrijk zijn voor het juiste begrip van Vestdijks werk? Moeten we echt precies weten met wie Vestdijk liefdesrelaties heeft gehad, met welke dienstbodes hij avontuurtjes beleefde of dat hij zijn vrouw eens een flink pak slaag gaf? 

Daar komt bij dat het vrijwel onmogelijk is om echt een krachtig portret van iemand te schetsen als je zo veel pagina's nodig hebt. Een beeld van iemands wezen, om het eens zo te zeggen, of een inzicht in zijn drijfveren, een antwoord op de vraag: wie was hij - dat zou in korter bestek moeten. Dat zou lezers bovendien meer helpen dan de oeverloze stroom feiten, brieffragmenten en uitweidingen. Het zou mooi zijn als een Vestdijkkenner met behulp van het door Hazeu bijeenvergaarde biografische materiaal een kort en krachtig portret zou schetsen van Vestdijk. 

Maar ook dan blijft nog steeds deze vraag als een hinderlijke vlieg rondzoemen: ga je Vestdijks boeken beter begrijpen als je zijn biografie helemaal kent? Wie stelt dat een biografie meer zicht geeft op het werk van een auteur, zal dat waar moeten maken. 

Ik denk dat je als lezer en liefhebber beter eens kunt neuzen in de "Vestdijkkroniek" of in de essays van Vestdijk, om zijn romans beter te kunnen plaatsen. Wie Vestdijks opstellen over het modernisme leest, zal een roman als "Meneer Visser's hellevaart" (1936) beter kunnen plaatsen. Grote studies van Vestdijk als "De toekomst der religie" (1947) en "Het wezen van de angst" (1968) verhelderen de thematiek in veel van Vestdijks romans. De romans van Vestdijk zijn niet duister en zonder toelichting prima te lezen. Wie graag meer wil weten, kan allereerst in Vestdijks oeuvre verder rondkijken. Of relevante studies over Vestdijks werk ter hand nemen. In laatste instantie kun je een biografie ter hand nemen. 

In dat stadium kun je bij Hazeu goed terecht, maar je moet er wel zo'n dertig leesuren voor over hebben. 

N.a.v. "Vestdijk. Een biografie", door Wim Hazeu; uitg. De Bezige Bij, Amsterdam, 2005; ISBN 90 234 1766 6; 1004 blz.