"Harry Potter en de Halfbloed Prins" ligt op tafel, daaromheen zitten Klaas Kuyper (25), Marja Pieterse (21) en Marjolein Ouwerkerk (19). Klaas ontwikkelt websites en is deeltijdstudent godsdienst pastoraal werk in Ede, Marja loopt stage bij stichting De Vluchtheuvel in het kader van haar studie maatschappelijk werk en Marjolein is dit jaar begonnen aan de studie Nederlandse taal en cultuur in Leiden. Tijdens hun laatste bijeenkomst in Utrecht bespreken ze de gevaren van de tovenaarswereld uit het verhaal.

Marja: "Ik vond het een spannend boek, soms zelfs té spannend - zeker voor kinderen. De boeken van Lewis bijvoorbeeld stralen iets vredigs uit, de boeken over Harry Potter zijn dreigender. Maar zwaarder weegt nog het feit dat er hekserij en occultisme in voorkomt. Dat vind ik heel jammer, dan vraag ik me af: Is dit nuttig om te lezen, kan het kwaad? Het zet de dingen uit de Bijbel -over de ziel, of over de dood- soms in een totaal ander daglicht. Daarom heb ik dit boek niet echt met plezier gelezen."

Klaas: "Het kostte mij moeite om in het verhaal te komen. En ik verbaasde me erover dat dit een kinderboek is, dat kinderen zich door zo'n ingewikkeld verhaal kunnen heen worstelen. Zeker voor kinderen lijkt het me niet goed om te lezen, gezien de occulte elementen."
Marjolein: "Ik denk ook dat het geen goed kinderboek is, maar voor mezelf vind ik het moeilijker om er een mening over te geven. Ik heb er heel lang over nagedacht, en ik weet het gewoon niet goed. Er zitten zeker verkeerde dingen in, maar er zitten ook wel goede dingen in. Harry kan bijvoorbeeld overwinnen doordat hij anderen kan liefhebben, en Voldemort kan dat niet. Dat vind ik best een mooi beeld, dat spreekt me aan. Harry is een gewone jongen met vrienden en vriendinnen, met menselijke gevoelens... dat is allemaal heel herkenbaar. Maar misschien is dat juist het gevaarlijke." 

Liggen de zaken anders voor volwassen lezers?
Klaas: "Op volwassen lezers hebben sommige dingen minder invloed. Wij kunnen beter onderscheiden dat het hier om een andere werkelijkheid gaat, dat de wereld van het boek anders is dan de echte wereld."

Marja: "Kinderen zijn tot een jaar of vijftien veel bezig met fantasiedingen, met proberen om dingen uit die fantasie toe te passen in de werkelijkheid. Als je dat weet, ben je bang dat ze zo'n verhaal niet kunnen loskoppelen van hun eigen leven."

Moet je werkelijkheid en verbeelding niet juist van elkaar onderscheiden?
Marjolein: "Het loopt erg door elkaar heen in het boek, want Harry gaat gewoon naar school en maakt gewone dingen mee, en tegelijkertijd heeft hij met al die magische dingen te maken. Dus je kunt geen duidelijke scheidslijn trekken."

Klaas: "Ik vind dat er een groot verschil is met sprookjes. In de Narniaverhalen bijvoorbeeld moet je eerst een kast door om in een andere wereld terecht te komen - daarmee blijven die twee werelden dus gescheiden. Maar het Harry Potterverhaal is helemaal verweven met de echte wereld. Je leest het niet als een sprookje. Harry komt uit de normale wereld, en juist daar gebeuren allerlei magische dingen, dat lijkt me het gevaarlijke."

Marja: "Als je bedenkt dat tovenarij ook in de echte wereld bestaat, helpt het niet om dit soort boeken te lezen. Dan krijg je het idee dat het iets heel vanzelfsprekends is, waar je gewoon gebruik van kunt maken."

Marjolein: "Juist omdat je weet dat het in werkelijkheid bestaat, moet je er niet zomaar een verhaal bij gaan verzinnen."

Er zijn mensen die de symboliek in dit verhaal toepassen op het christendom.
Marjolein: "Ja, dat heb ik ook gelezen, maar dat vond ik vrij vergezocht. Er zouden drie typen van Christus in het verhaal voorkomen: Perkamentus, Harry en Sneep. Dat laatste klopt helemaal niet, lijkt me."

Marja: "Je kunt wel iets zoeken in zo'n boek, maar bedoelt de schrijver dat er ook mee?"

Klaas: "Heel veel dingen zijn gewoon afkomstig uit de mythologie."

Wat bedoelen jullie precies als je zegt dat het verhaal occulte elementen bevat?
Marja: "Dat er sprake is van contact met de geestenwereld, spoken, overleden mensen. En ook van tovenarij op zichzelf: dat je via allerlei magische middelen dingen laat gebeuren of mensen iets laat doen."

Marjolein: "Ik weet niet of je het meteen occult moet noemen als er tovenarij in voorkomt. Maar er zitten wel stukjes in het verhaal die in de richting van het occulte gaan. Voldemort heeft zijn ziel in zeven stukken gebroken en daardoor is hij onsterfelijk, totdat het laatste stukje ziel vernietigd is. Als je op die manier over de ziel praat, valt dat echt niet te rijmen met wat de Bijbel erover zegt."

Klaas: "Of neem het stukje waarin Harry een meer oversteekt, waarbij er allerlei lijken uit het water komen. Dat lijkt me absoluut niet goed voor de belevingswereld van een kind."

Stimuleert het gedrag van Harry echt tot ongehoorzaamheid, zoals sommige critici zeggen?
Marjolein: "Harry overtreedt de regels ter wille van het doel."

Klaas: "Leugens worden soms goedgepraat omdat het effect uiteindelijk goed is." 

Marja: "En de schrijver laat niet echt merken dat dat fout is. Harry's vriendin Hermelien zegt er soms wel wat van, maar Harry en de rest trekken zich daar niet veel van aan." 

Marjolein: "Maar dat is natuurlijk heel herkenbaar voor kinderen, kinderen zijn zelf ook vaak ongehoorzaam. Een boek met allemaal brave kinderen is natuurlijk helemaal niet leuk. Er zit trouwens ook een keerzijde aan dit verhaal, ik wil niet alleen maar negatief zijn. Er gebeuren ook heel mooie dingen, bijvoorbeeld in de vriendschap tussen Ron en Harry. Ik denk dat de slechte kanten van dit boek zwaarder wegen dan de goede, maar je moet ze allebei noemen." 

Dat heeft ook te maken met wat je als belangrijkste thema ziet van het boek. Gaat het over tovenarij, of gaat het over menselijke relaties?
Marja: "Wat de strekking ook is, het verhaal zelf blijft dubieus, je zet op deze manier de deur open naar de geestenwereld." 

Klaas: "Dit is niet de goede manier om een positieve boodschap te brengen, hoe het verhaal in deel 7 ook zal aflopen. Daar moeten christenen erg mee uitkijken. Er is tegenwoordig veel belangstelling voor occulte zaken, ik denk niet dat dat losstaat van Harry Potter." 

Marjolein: "De schrijver speelt een beetje met die wereld, dat blijft gevaarlijk."


Online reacties op dit artikel:

Sammie Sammie:
Ik begrijp het probleem niet echt. Ben zelf niet christelijk, maar ik heb de boeken gelezen en ik kan er geen verderfelijke ideeën in ontdekken, zelfs niet als ik me inleef in een christen. Dat de boeken niet leuk zijn omdat ze over tovenaars gaan, is onzin. Ik houd normaal gesproken ook niet van boeken waarin dingen gebeuren die niet kunnen, maar deze boeken vind ik echt leuk. Als ik jullie was zou ik ze gewoon eens proberen, dan kun je zien of jullie vooroordelen nou echt kloppen. 

Kees van Helden:
De aantrekkingskracht van de Harry Potterverhalen schuilt met name in het idee van persoonlijke krachten, los van God. Dit is een ernstige misleiding waarvoor we in 1 Timótheüs 4:1 gewaarschuwd worden. Wij moeten alle verleidende en misleidende geesten vermijden. In de boeken van Harry Potter zou de evangelische boodschap verwerkt zitten. Alles wat God verbiedt in de Bijbel wordt juist gebracht als fantasie en middel tot zogenaamd Evangelieverkondiging Dit staat lijnrecht tegenover Gods Woord. In Deuteronomium 18:10-14 eist God van Zijn volk om weg te blijven van: afgoderij, toverij, waarzeggerij, oproepen van geesten enzovoort. Blijkbaar ziet God deze zaken niet als fantasie. Voor de geestelijke ontwikkeling van Zijn volk wil Hij niet hebben dat zij zich daarmee bezighouden. 

Harm-Jan:
Harry Potter is absoluut niet te vergelijken met Tolkien of Lewis. De boeken van Rowling spelen zich in deze wereld af (niet in een fictieve) en in onze tijd. In de boeken van Tolkien en Lewis zijn de verschillen tussen goed en kwaad ook goed weergegeven. Harry Potter en zijn trawanten stelen, liegen en overtreden de wetten van school veelvuldig. Dit natuurlijk om het kwaad tegen te gaan, maar hoe realistisch is een boek als de verschillen tussen goed en kwaad nauwelijks te zien zijn? 

Barbera de Heer:
Ik heb alle boeken zelf gelezen, en vind ze niet occult. Er zit een duidelijke scheidslijn in tussen goed en kwaad, de hoofdpersoon strijdt tegen de duistere kant. Ben het eens met de schrijver van de samenvatting om pas te oordelen als deel 7 uit is. Boeken als bijvoorbeeld "The Lord of the Rings" zijn in mijn ogen veel meer duister. Ik vind het jammer dat mensen een oordeel zo klakkeloos overnemen. In de Harry Potterboeken zitten tenminste duidelijke normen en waarden en ook lessen.