Het boek met de korte titel "N" gaat over de periode dat Napoleon op Elba verbleef, van mei 1814 tot eind februari 1815. Het boek is een historische roman en beschrijft het verhaal van Napoleons bibliothecaris, Martino Acquabona. Dit verhaal was geschreven in schriften met het opschrift "N", vandaar de titel van het boek. 

Na de nederlagen in Rusland (1812) en tegen de geallieerde legers van onder anderen de Pruisen, Engelsen en Oostenrijkers werd Napoleon in 1814 onttroond en was hij keizer-af. Bij de daaropvolgende conventie van Fontainebleau kreeg hij een jaargeld toegewezen en werd hij verbannen naar het eiland Elba, dat zijn eigendom werd en waar hij als vorst mocht regeren. 

Na zijn aankomst op het eiland nam Napoleon het heft in handen en begon hij het eiland in te richten naar zijn wensen. Er werden wegen aangelegd, hij activeerde de ijzermijnen die aan de oostzijde van het eiland gelegen waren en hij installeerde zich met zijn 'hof' in de Mulini, een voormalig klooster. Martino, die eerst een tijdlang slechts toeschouwer was, werd gevraagd de bibliotheek van de keizer in te richten en te beheren. Martino was een typische studeerkamergeleerde, haast een heremiet. Hem was de opdracht dan ook op het lijf geschreven. Tevens kwam hij op deze manier dicht bij de persoon die hem boeide. Enerzijds had hij een afkeer van Napoleon, omdat hij zoveel doden en verschrikkingen op zijn geweten had, anderzijds bewonderde hij Napoleons belezenheid, zijn energie en zijn voorkomendheid ten opzichte van de eilandbewoners. 

Behalve noteren wat Napoleon deed, beschreef Martino ook de leden van het hof, de officieren van Napoleon, de reacties van de eilandbewoners en veel meer. Tijdens het verblijf van Napoleon op Elba kwamen er steeds meer aanhangers en familieleden naar het eiland. Zo arriveerden onder anderen zijn moeder, zijn zus Pauline (die zich over de hofhouding ontfermde) en een groot aantal (oud-)soldaten. Ook vergaarde Napoleon hulpgoederen en zelfs wapens. Het werd duidelijk dat Napoleon vroeg of laat zou proberen weg te komen van het eiland, ondanks zijn Engelse bewakers. Martino beschreef in zijn verhalen ook zijn eigen leven, zijn gedachten en zijn liefdes. 

Zijn grote liefde was een barones, die ook het breekpunt werd in zijn relatie met Napoleon. Toen Martino ontdekte dat de keizer ook de barones tot maîtresse had, besloot hij hem te doden. Op de dag dat hij wilde toeslaan, kreeg Martino een inzinking. Enkele dagen later, het is dan inmiddels eind februari, maakte Napoleon gebruik van de afwezigheid van de Engelsen, en vertrok met zijn gewapende aanhangers in enkele schepen naar Frankrijk. De afloop van de geschiedenis is bekend. Na een voorspoedige opmars naar Parijs wist hij weer een leger op de been te brengen, maar hij verloor de slag bij Waterloo in juni 1815. Hij werd daarna naar Sint-Helena verbannen, midden in de Atlantische Oceaan, waar hij na een aantal jaren overleed. Het boek is boeiend en zeer goed geschreven. 

De schrijver heeft voor dit boek dan ook de Premio Strega ontvangen, de belangrijkste Italiaanse literatuurprijs. Het verhaal, geschreven als een dagboek van een ooggetuige, waarbij de activiteiten van Napoleon en gebeurtenissen uit zijn eigen leven elkaar afwisselen, levert een gevarieerd verhaal op. De stijl is verzorgd en het boek laat zich vlot lezen. Een enkele passage is misschien wat moeilijk of iets filosofisch, maar dat is geen bezwaar. Het enige minpunt vind ik de soms uitvoerige beschrijvingen van het liefdesleven van de ooggetuige. Helaas schijnt dit tegenwoordig tot de vaste ingrediënten van verhalen en romans te behoren. Juist vanwege dit laatste kan ik dit boek niet van harte aanbevelen. 

N.a.v. "N", door Ernesto Ferrero, vertaald door Etta Maris; uitg. Prometheus, Amsterdam, 2001; ISBN 90 446 000 52; 268 blz.