Haar strijd voor christelijk onderwijs in het dorp was een zaak van gebed en geloof. Trui van Harskamp, zoals mevrouw J. G. Straatman door plaatsgenoten wel werd genoemd, kon het niet aanzien dat de kinderen niet leerden lezen: zo zouden ze ook het Woord van God niet kunnen onderzoeken. Daarom richtte ze de deel van haar boerderij in als leslokaal. Onlangs verscheen een heruitgave van een roman over deze weduwe en haar 'schoolstrijd' in het Harskamp van de late negentiende eeuw.

"Tijdens de les roept een van de kinderen: "O, kijk es, daar komt een begrafenis aan!" Trui kijkt over haar stalen, verbogen bril heen, en ze ziet de begrafenisstoet aan het einde van de weg naderen. Het zal de begrafenisstoet zijn van de jonge vrouw van Aaldert van de Horstweg. Deze vrouw was allang ziek en is aan kanker bezweken. Trui neemt gelijk een besluit. "Kinderen, allemaal netjes opstaan en in de rij naar buiten", beveelt ze. "Geen gejoel en geen gepraat; kom mee." 

Trui gaat de kinderen voor naar buiten. Ze lopen het smalle grindpad af naar de weg. Dan plaatst ze de kinderen aan de kant van de weg, waar de stoet zal passeren. Wat onwennig en zenuwachtig zien de kinderen de rouwstoet naderen. De lijkkist wordt op een wagen vervoerd." 

Terug in het lokaal spreekt Trui met de kinderen over dood en leven. "Er wordt die dag geen les meer gegeven, want er is veel om te verwerken. Als Trui de kinderen weg ziet rennen, glanst er iets in haar ogen. Dit is mijn doel, denkt ze. Ze zal al haar krachten inzetten voor het Koninkrijk van God." 

Fundament
Het voorval met de begrafenisstoet is een van de waargebeurde belevenissen van Trui van Harskamp die een plaats krijgen in de roman "De bloeiende amandeltak" van mevrouw G. Verhoog. Zij schreef in 1970 het boek over Jacoba Geertruida Straatman, die leefde van 1827 tot 1905. 

De naam van Trui van Harskamp wordt in het Veluwse dorp nog altijd met ere genoemd. Zij legde in de negentiende eeuw in feite het fundament voor het christelijk onderwijs. De School met de Bijbel in Harskamp "De Zaaier" dankt haar bestaan mede aan de inzet en toewijding van deze gelovige weduwe, die het eeuwig wel en wee van de kinderen van haar dorpsgenoten na aan het hart lag.
Onlangs verscheen bij Frits Hardeman een nieuwe, goed verzorgde uitgave van het boek van mevrouw Verhoog. "De bloeiende amandeltak" is in feite een geromantiseerd document over het werk van Trui. In Harskamp kreeg de schoolstrijd, die destijds landelijk woedde, gestalte op de deel van haar boerderij. Tegen de zin van de overheid gaf Trui daar les aan een groep kinderen van 3 tot 13 jaar. 

Lezen en tot tien tellen
Trui begon omstreeks 1870 met een eigen school. De kinderen in het dorp waren verstoken van onderwijs. De dichtstbijzijnde christelijke school stond in Kootwijk, op een afstand van vijf kwartier lopen. Openbaar onderwijs was er in Otterlo, maar de meeste ouders weigerden hun kinderen daarheen te sturen. "Gedoopte kinderen horen ook niet op de openbare school," zei Trui.
De Harskampers waren blij met het initiatief. Onder de zoldering van haar boerderijtje, waaraan worst en spek hing te drogen, gaf Trui aan de kinderen les in lezen en schrijven en bijbelse geschiedenis. Rekenen kon ze niet. Ze leerde de kinderen alleen tot tien tellen. Haar motto was dat ze later toch nooit meer dan tien gulden in handen zouden krijgen. 

Tegen de school van Trui rees van overheidswege grote weerstand. De inspecteur maande de weduwe diverse keren haar activiteiten te staken. Tot twee keer toe kreeg ze een boete opgelegd, eerst een van 25 gulden, later een van 50. Er volgde een juridisch proces, dat tot vreugde van Trui in haar voordeel uitpakte. 

Bekendheid
De school van Harskamp kreeg landelijke bekendheid, toen een van de pleitb ezorgers voor steun aan bijzondere scholen, jhr. mr. A. F. de Savornin Lohman, de kwestie in de Tweede Kamer aan de orde stelde. Ook kranten schreven erover. Pas toen in 1894 in Harskamp de officiële School met de Bijbel begon, deed Trui een stapje terug. 

De kleine schoolstrijd van Trui is een boek waard. Al lezend in "De bloeiende amandeltak" kom je onder de indruk van de bewogenheid van deze vrouw, zelf moeder van vijf kinderen, om de jeugd van het dorp te onderwijzen in Gods Woord, en dat nog wel onder bedreiging van hoge boetes en gevangenisstraffen. Zij kon niet stoppen; de nood was haar opgelegd. 

Tegelijk rijst tijdens het lezen de vraag of het beeld van de hoofdpersoon wel trefzeker wordt geschetst. Geeft het boek een goede karakteristiek van Trui van Harskamp, vooral ook als het gaat om de uitingen van haar geloofsleven? Zo'n vraag speelt altijd bij historische romans als deze. Hier en daar begint ze echter te klemmen, bijvoorbeeld in de passage waar Trui tegen haar dochter zegt: "M'n kind, wees niet bang; waarom zou je? De Heere is er toch? De Heere vindt het niet erg als je wankelt; dat doen we allemaal op z'n tijd wel. Maar je moet bidden; dan ben je niet meer bang." 

Worsteling
Van Trui zijn enkele authentieke brieven bewaard, die wel in een vorige, maar niet in deze uitgave zijn opgenomen. Wie die brieven leest, wordt te meer getroffen door de worsteling van deze eerlijke, liefdevolle christin over de tijdelijke en boventijdelijke belangen van haar kinderen. 

"O mogt gij maar uw schuld gevoelen en betreuren," schrijft ze aan haar dochter, "dat gij mij eens zeide: De schuld is betaald, verzoend door het dierbaar bloed van Jezus. Uw geboorte was voor mij een blijde dag. Toen mogt ik in de nabijheid des Heeren verkeeren. Nog blijder zou het zijn als de Heere uw eens kwam geestelijk leven uit genade te schenken en mogt dan zamen eens levendig den Heere grootmaken is mijn hartelijke wens." 

N.a.v. "De bloeiende amandeltak", door G. Verhoog; uitg. Frits Hardeman, Ede, 2000; ISBN 90 76430 13 6; 208 blz.