In vergelijking met de poëzie van De Vos en Knol staan de gedichten van Jaap Zijlstra oppervlakkig gezien veel dichter bij het werkelijke leven. Waarschijnlijk zal zijn poëzie daardoor een groter publiek aanspreken.

Zijlstra, predikant in Amsterdam, gaat intensief om met aids-patiënten. Een groot aantal gedichten uit "Nachtval" gaat over zijn ervaringen met hen. Het levert meestal sombere, rauwe, bijtende poëzie op, over mensen die ernstig zijn aangetast en die soms dicht bij de dood zijn. Soms is dat aangrijpend, maar heel vaak ook niet.

Toen ik me afvroeg hoe dat kwam, leek Zijlstra zelf ergens de oplossing aan te dragen. Ergens zegt een patiënt tegen hem dat de dichter "mooi schreef" wat hij lelijk zei (in "Voorjaar"). Het is voor mij nu juist dat mooie schrijven dat de tragische thematiek van haar kracht berooft. De prachtigste formuleringen, golvendste ritmen, de spitsvondigste woordspelingen: Zijlstra is er een meester in. Maar dat idioom is veel te sierlijk voor deze rauwe werkelijkheid. Het is alsof hij de laatste ernst wil verpakken in light verse. Bij een andere thematiek doet het het wél goed, zoals in "Klein oogstlied":

De notenboom, hij houdt mij op de been,
raap ik zijn vrucht, ik raap mijzelf bijeen,
tast ik reikhalzend naar de hoogste noten,
de lofzang van zijn loof staat om mij heen.

Als voorbeeld van Zijlstra's virtuositeit moge een strofe uit "Behuizing" dienen:

Zojuist hortte mijn woordkeus,
zei ik garf in plaats van graf,
was ik per ongeluk de belager
een maaiveld te vrolijk af.

Wat mij betreft zou "Nachtval" gebaat zijn bij meer weerbarstigheid, minder woordspelerij, een minder veelzijdige thematiek (is er een stemming die Zijlstra níét invoelt en vlot versificeert?), bij meer suggestie en minder doorzichtige ambiguïteiten. En bij regels die minder krachteloos zijn dan: "Gevaarlijke, brekende zee,/ bruisende hartstocht,/ jij geeft ons de vochtige klei."

"Nachtval", door Jaap Zijlstra; uitg. de Prom, Baarn, 2000; ISBN 90 6801 661 x; 47 blz.