Al eeuwen lang is het geslacht Van de Merwede in leven, een familie met gewone, maar ook excentrieke mensen. Twee leden, een vader en een zoon, storten zich in de familieannalen, ontdekken wie de familienaam aan een incestueuze geur hebben geholpen en aanvaarden het bijgeloof in heidense gebruiken en gebeurtenissen. 

Op de titel "Marinus van de Merwede" na, die eerder een streekroman dan een historische roman suggereert, lijkt het een bijzonder interessant boek. De flaptekst belooft niet alleen "een ontroerende familiekroniek", maar ook "een ambitieuze gang door de historie van de Lage Landen." Dat wekt de hoop op een boeiende en natuurlijke verweving van een menselijk verhaal met de historie.

Hier blijkt maar weer eens hoe weinig je aan dit soort beloftes hebt. De familiekroniek is in het geheel niet ontroerend, omdat de personen droge, papieren verhaalfiguren blijven. Die gang door de Nederlandse geschiedenis is weliswaar ambitieus, maar daardoor onmogelijk dor; het grootste deel van het boek herhaalt de vaderlandse geschiedenis zeer gedetailleerd en in een eentonige stijl, waardoor de tred van menig lezer steeds verder zal vertragen, zo niet stilhouden.

Het citaat op de flaptekst over Marinus' moeder die zich ondanks de armoede in het gezin nog steeds regentesk wenst te gedragen, is jammer genoeg niet representatief voor de rest van het boek. Als je leest dat een vrouw haar dochters in dienstbodedracht kleedt (en niet dienstbodendracht, zoals de flap- en boektekst weergeven), zodat bezoekers zullen denken dat er voldoende personeel in huis is, word je nieuwsgierig naar meer van dat soort vermakelijke familiedetails. Helaas.
 
Onthullingen
Al in het begin van het boek staat een vrij smakeloze en expliciete passage over de eerste seksuele ontdekkingen van Arend, die doet vrezen dat er nog meer van dat soort onthullingen uit de familiegeschiedenis zullen opduiken. Gelukkig is dit de enige keer dat je op pornografische taal stuit, maar het is de vraag of het zoveel beter is als je verderop de boodschap meekrijgt dat oude heidense gebruiken nog steeds hun nut bewijzen en dus van waarde zijn. Verder sleept het boek zich voort in het tempo waarin vader en zoon de geschiedenisboeken doornemen. 

De enige behartigenswaardige gedachte is de vraag hoe betrouwbaar de geschiedschrijving is. Velen die het verleden van hun familie te boek stellen, flatteren de geschiedenis waar dat hun goed lijkt of uitkomt; bovendien legt ook ieder die de vaderlandse geschiedenis beschrijft eigen accenten. 

Het boek zelf ziet er goed verzorgd uit, met duidelijke stambomen achterin en een bronnenlijst. Uit de stambomen blijkt dat de auteur Rudolf van Zantwijk een afstammeling is van de geslachten die hij beschrijft. Wat mij betreft had hij zijn kennis in de familiekring mogen bewaren. Het is nu eenmaal niet iedereen gegeven een equivalent van "De familie Platter" ter wereld te brengen. 

N.a.v. "Marinus van de Merwede en het andere verleden van de Lage Landen", door Rudolf van Zantwijk; uitg. Bert Bakker, Amsterdam, 2000; ISBN 90 351 2176 7; 395 blz.; 47,50.