In de laatste dagen van het jaar reizen drie mensen naar Inishowen, het uiterste noorden van Ierland. De titel van de tweede roman van Joseph O'Connor verwijst naar de noordelijkste punt van het eiland. Het gaat in dit boek echter vooral om de innerlijke reis die de hoofdpersonen maken. 

Als geboren Ier kent Joseph O'Connor (1963) het land van binnenuit. In verband met de complexe historie van Ierland is dat niet van ondergeschikt belang. De spanningen die in dit land voorkomen, kunnen niet door iedere willekeurige buitenstaander beschreven worden. O'Connor kan het wel. Af en toe worden in zijn boek tipjes van de IRA-sluier opgelicht. 

Toch staat de historie van Ierland zeker niet centraal. Hoewel in deze roman drie mensen naar Inishowen, het noordelijkste puntje van Ierland, reizen, wordt vooral hun innerlijke reis beschreven. Deze reis wordt ingekaderd in tien dagen, van 23 december 1994 tot en met 1 januari 1995. De dagen voor en na de jaarwisseling worden meestal als hoogtepunten van huiselijke sfeer en familieleven bezien. Maar in de historie die de roman vertelt, worden ze meestal juist in een heel ander licht gezet. Een bekend voorbeeld daarvan is natuurlijk "De Avonden" van Gerard Reve. Ook deze roman heeft een beklemmende inhoud. 

"Inishowen" confronteert de lezer met drie mensen die in de problemen zitten. Milton Amery is een Amerikaans plastisch chirurg die zijn vrouw kwijt is. Ze is de vorige dag weggelopen zonder enig teken na te laten. Zijn geweten functioneert niet echt optimaal, want zijn veelvuldige overspel zou hem wel een groter schuldcomplex kunnen bezorgen. Hij mist zijn vrouw en gaat naar haar op zoek, in de overtuiging haar weer voor zich te kunnen winnen. 

Die vrouw, Ellen Donnelly, heeft onlangs te horen gekregen dat ze kanker aan de alvleesklier heeft en ziet de haar resterende levenstijd ingekort tot ten hoogste één jaar. Ze heeft zich onder andere tot doel gesteld om in die tijd haar Ierse moeder op te zoeken, die haar kreeg toen ze vijftien jaar was. Om de schande zo veel mogelijk te beperken is Ellen toen te vondeling gelegd. Later werd zij geadopteerd door Amerikaanse ouders. Tegelijkertijd met de uitvoering van haar voornemen zet ze de echtscheiding in gang.
In Ierland zelf woont Martin Aitken, politie-inspecteur van beroep. Zijn smerige huis, een dreigend ontslag en zijn scheiding brengen hem aan de rand van de samenleving. Hij heeft een zoontje van negen jaar verloren. Het jongetje ligt in Inishowen begraven. 

De reis van deze drie personen wordt in gang gezet door Ellen Donnelly. Zij gaat op reis om de problemen waar ze al zo lang mee worstelt, in haar laatste levensjaar op te lossen. In Ierland ontmoet ze de politie-inspecteur Aitken. Deze gaat met haar mee. Ellens man en kinderen reizen dezelfde richting uit om haar weer voor hen in te winnen. Ellen vindt haar moeder en komt tot bepaalde inzichten en beslissingen. Milton Amery's leven raakt in een neerwaartse spiraal en Aitken vindt daartegenover juist een nieuw perspectief. Hij wil voor Ellen zorgen. 

Bepaalde aspecten in deze roman zijn heel boeiend: Ellen krijgt te horen dat ze volgens menselijke verwachtingen nog een jaar te leven heeft. Als gevolg daarvan komt haar leven in een stroomversnelling. Ze maakt keuzes die ze anders niet had durven maken, ze ruimt obstakels in haar leven op, en slaat wegen in die ze anders niet gegaan zou zijn. Ik vind het boeiend om te lezen hoe mensen op de bodem van het bestaan de zaken soms in een heel ander licht gaan zien. Dat is precies wat hier gebeurt. Toch heb ik niet van deze roman genoten. Visies op het leven en de invulling ervan kunnen heel verschillend zijn en die verschillen maken het juist interessant om er kennis van te nemen. Maar wat werkelijke interesse in deze roman blokkeert is het taalgebruik. Dat is echt bijzonder grof te noemen. Het is buitengewoon jammer dat daardoor de problematiek die de roman aan de orde stelt, voor het christelijk volksdeel eigenlijk een ontoegankelijk gebied wordt. 

N.a.v. "Inishowen", door Joseph O'Connor; uitg. Nijgh & Van Ditmar, Amsterdam, 2000; ISBN 90 388 5507 9; 460 blz.; 39,90.